«Τα φονικά Μνημόνια και κάποιες προτάσεις σωτηρίας μας”

 

Ομιλία της Μαρίας Νεγρεπόντη Δελιβάνη 15.6.2025, στην αίθουσα Συνεδριάσεων του Εκπαιδευτικού και Πολιτιστικού Ιδρύματος της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης «Διακονία», Πλαστήρα 65 ΤΚ 54250, Πυλαία

 Θεωρώ απαραίτητο, πριν προχωρήσω στην ανάλυση του θέματός μου, να απευθύνω θερμά συγχαρητήρια στη Νίκη και  ειδικότερα στον  φίλο από παλιά πρόεδρο της, Δημήτρη Νατσιό, για την πρωτοβουλία του διοργάνωσης αυτού του συνεδρίου, με αυτά τα θέματα που αποτελούν την πυριτιδαποθήκη της πατρίδας μας. Είναι θέμα ζωής και θανάτου, εδώ που φθάσαμε, να γίνουν συνειδητές ορισμένες αλήθειες, που συσκοτίζονται, αλλοιώνονται ή ωραιοποιούνται συστηματικά.

 

 

Έχω μιλήσει άπειρες φορές για την ελληνική αυτή γάγγραινα των Μνημονίων. Έχω γράψει  βιβλία και απεριόριστο αριθμό άρθρων, σε αρκετές γλώσσες.

Κρίνω απαραίτητο, πριν ασχοληθώ με το κύριο θέμα μου, να διαψεύσω ή να συγκεκριμενοποιήσω ορισμένα εδάφια του δράματος, γύρω από το χρέος, που εμφανίζονται ολοένα συχνότερα παραποιημένα. Πρόκειται, λοιπόν:

*Για το ευτράπελο, όπως τολμώ να το χαρακτηρίσω, ότι δηλαδή «τα Μνημόνια τελείωσαν». Δυστυχώς, τα Μνημόνια, που κατέστρεψαν την πατρίδα μας, ζουν και βασιλεύουν. Και αν δεν αφυπνιστούμε, σύντομα,   θα καταπιούν, ότι απέμεινε ακόμη όρθιο   στην Ελλάδα.

*Για το ότι, καταδικάζοντας τα Μνημόνια, ουδόλως, σημαίνει ότι κακώς επιβλήθηκαν αυτά στην Ελλάδα. Διότι, εφόσον, υπήρχε χρέος, ήταν απαραίτητη η αναγνώρισή του, και η καταγραφή των όρων εξυπηρέτησής του, από την Ελλάδα. Η κατακραυγή, αντιθέτως, εναντίον των Μνημονίων αναφέρεται σε συγκεκριμένα απαράδεκτου περιεχομένου εδάφια, που καταδικάζουν την Ελλάδα σε καταστροφή, αν δεν βρεθεί εγκαίρως τρόπος αναθεώρησής τους.

*Για την προσφυγή, στη γνωστή μέθοδο της Naomi Κlein, όπως την περιγράφει στο καταξιωμένο βιβλίο της «Το δόγμα του σοκ». Έτσι, πείστηκε σημαντικό ποσοστό συμπατριωτών μας, ότι εμείς φταίγαμε για τα Μνημόνια, επειδή, όπως, άλλωστε υποστήριζε κατά κόρο μερίδα του γερμανικού Τύπου, αλλά βέβαια και ο Σόιμπλε, επειδή είμαστε τεμπέληδες (και ας αποδεικνύουν τα επίσημα στατιστικά δεδομένα ότι είμαστε οι σκληρότερα εργαζόμενοι στην Ευρώπη), ότι είμαστε αναίσθητοι και μασάμε τις περιουσίες των γειτόνων-συμμάχων, ότι είμαστε αλκοολικοί, αρχίζοντας την ουζοποσία από το πρωί και άλλα τινά.

*Για την οργανωμένη ατμόσφαιρα πανικού, παρότι το χρέος μας, ως ποσοστό στο ΑΕΠ, ήταν απολύτως αντιμετωπίσιμο, αλλά και για τη γνωστή υπόθεση Γεωργίου, τ. διευθυντού της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας,  που ταλαιπώρησε επί χρόνια τα δικαστήρια, και δεν είμαι σίγουρη αν και τώρα έχει τελεσιδικήσει. Υπόθεση, που αφορά το ύποπτο φούσκωμα του ελλείμματος, προκειμένου να δικαιολογήσει την, για πρώτη φορά στην ιστορία του, πρόσκληση του ΔΝΤ για  υπόθεση στην Ευρώπη.

Ο πανικός οφείλονταν  στο ότι οι γερμανικές και γαλλικές τράπεζες είχαν πολλά ελληνικά χαρτιά, και οι κάποιες δυσκολίες δανεισμού της Ελλάδας, τρομοκράτησαν την ΕΕ. Να το συγκεκριμενοποιήσω, λοιπόν: «το φονικό περιεχόμενο αρκετών εδαφίων των Μνημονίων, φωτογραφίζει την απόφαση να σωθούν, με κάθε μέσον και με κάθε θυσία οι γερμανικές και γαλλικές τράπεζες, που είχαν πολλά ελληνικά χαρτιά, έστω και με το αντίτιμο, να μετατραπεί η Ελλάδα σεΙφιγένεια». Και θα τελειώσω, εδώ, τα προκαταρκτικά.

Στο Μέρος Ι θα αποδείξω το πως, η σωτηρία που μας λένε ότι μας έφεραν τα Μνημόνια είναι στην πραγματικότητα η καταστροφή μας. Και στο Μέρος ΙΙ, θα αναφερθώ στις ζοφερούς τους συνέπειες. Τέλος, στο συμπέρασμα, επιστρατεύοντας τόνους ρομαντισμού, και με την ελπίδα που ποτέ δεν πεθαίνει, αλλά και τις γνώσεις μου ως οικονομολόγου,  θα προτείνω  λύσεις που θα μπορούσαν να μας σώσουν.

Ι. ΤΑ ΜΝΗΜΟΝΙΑ ΠΟΥ ΗΡΘΑΝ ΔΗΘΕΝ ΝΑ ΜΑΣ ΣΩΣΟΥΝ, ΑΛΛΑ ΠΟΥ ΜΑΣ ΚΑΤΕΣΤΡΕΨΑΝ

Ξένοι, αλλά και δικοί μας, κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια για να μας πείσουν ότι τα Μνημόνια ήρθαν να μας σώσουν. Και, δυστυχώς, αρκετοί ανάμεσά μας, το πιστεύουν ακόμη, παρότι τα πάντα έχουν καταρρεύσει, από όπου και να δει κανείς το σκηνικό της καταστροφής. Αναφέρομαι και στα Απομνημονεύματα του Μπαράκ Ομπάμα, που  αποκαλύπτουν πολλές πλευρές της σκληρότητας της ΕΕ, απέναντι στην Ελλάδα, και που δείχνουν να μην την ενδιαφέρουν οι συνέπειες εναντίον μας, φθάνει να διασωθούν οι τράπεζες. Πράγματι, οι συνεταίροι μας στην ΕΕ προσπάθησαν να μας πείσουν ότι μας φέρνουν Μνημόνια, και το ΔΝΤ(που  είναι γνωστό ότι από όποια χώρα πέρασε, άφησε πίσω του συντρίμμια και στάχτη) για να μας σώσουν.

Αλλά, να μας σώσουν από τι ακριβώς; Να υπογραμμίσω, καταρχήν, ότι το ύψος του χρέους μας το 2009, που ανέρχονταν σε 270 δις Ε, κάθε άλλο παρά τρομακτικό ήταν, αν συγκριθεί με το συνολικό του ευρωπαϊκού Νότου, που ανήρχετο σε 2.2τρις.Ε. Το ελληνικό, συνεπώς, χρέος,  ασφαλώς δεν αποτελούσε κίνδυνο για το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. Αλλά, και ως ποσοστό στο ΑΕΠ το χρέος μας ήταν 126% και απολύτως αντιμετωπίσιμο, με βάση τα σχετικά ισχύοντα στη διεθνή βιβλιογραφία. Πολύ συχνά ακούμε ότι η ΕΕ μας έδωσε πρωτοφανούς ύψους δάνειο, για να μας σώσει, πάντοτε. Δεν συμπληρώνεται, ωστόσο, η είδηση, ότι από το δάνειο αυτό η ελληνική οικονομία δεν έλαβε τίποτα. Απλώς πληρώνεται το ελληνικό χρέος, με όρους και τρόπους, μόνιμης αιμορραγίας του ελληνικού λαού. Και ενώ αυτό το χρέος, και αυτό το έλλειμμα, θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με  δάνειο, που να συνδυάζει και μέτρα ανάπτυξης, κατέληξαν ωστόσο  στη δουλοποίηση ενός ολόκληρου λαού, στην υφαρπαγή της δημόσιας περιουσίας του, στη φτωχοποίηση του και στην απόλυτη καταστροφή του.

Περνώ στα  αυτοκτονικά εδάφια των Μνημονίων, που  δεν θα έπρεπε να υπογραφούν, ούτε με περίστροφο στον κρόταφο, ούτε με χασαπομάχαιρο στο σβέρκο, από Έλληνες αρμόδιους. Αλλά, έστω και αν κρίθηκε αναπόφευκτη η υπογραφή, ήταν περισσότερο από επιβεβλημένη η παροχή εξηγήσεων στον ελληνικό λαό. Τι συνέβη, δηλαδή, και φθάσαμε σε αυτό το απαράδεκτο σημείο

Πρόκειται:

Πρώτον, για την αποδοχή παραίτησης από συμψηφισμό χρεών, παρότι ήταν γνωστό ότι η Γερμανία μας χρωστά από την κατοχή, ποσό που υπερέβαινε κατά πολύ το δικό μας χρέος και που ήδη εκτιμάται σε 1.7 τρις Ε.

Δεύτερον, για το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας.  Δεν μας έμεινε τίποτα: λιμάνια, αεροδρόμια, συγκοινωνίες, επικοινωνίες…κλπ., κλπ., κλπ. Από που, λοιπόν,  να αναμένουμε ανάπτυξη;

Τρίτον, για την αποδοχή θανατηφόρου βαθμού λιτότητας, που απέκλειε εκ προοιμίου τη δυνατότητα ανάπτυξης, όπως άλλωστε και συνέβη, και που εξαθλίωσε τον ελληνικό λαό. Δηλαδή, στην περίπτωση του ελληνικού χρέους δεν τηρήθηκε ένας απαράβατος κανόνας. Ότι, δηλαδή, χρέος, για να θεωρηθεί ως βιώσιμο, απαιτείται ο ρυθμός ανάπτυξης της συγκεκριμένης οικονομίας να υπερβαίνει το ποσό εξυπηρέτησης του χρέους. Ουδείς ασχολήθηκε με την εμφανή αυτή ανωμαλία, στην ελληνική περίπτωση, εκτός από τη Γαλλία, που ζητούσε συνεχώς την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, χωρίς όμως και να εισακούγεται. Ήταν, δηλαδή, επιβεβλημένο να επιτευχθεί  ειδική συμφωνία με την ΕΕ, ώστε να έχουμε δυνατότητες ανάπτυξης, είτε να μας επιτραπεί η έξοδος, για κάποια χρόνια από την Ευρωζώνη, και η επιστροφή στο εθνικό μας νόμισμα (η συζήτηση, γύρω από αυτό, από όσο μπορώ να κρίνω, έχει πάψει να είναι τόσο επιθετική εναντίον του, όπως στο παρελθόν).

Τέταρτον, για την αποδοχή του αγγλικού δικαίου, προκειμένου  να κρίνει ενδεχόμενη διαφορά ανάμεσα στην Ελλάδα και στους πιστωτές της.

Πέμπτον, για τη συναίνεση της αργοπορίας του κουρέματος του χρέους (επειδή

το ζήτησαν οι πιστωτές, προκειμένου να μη κινδυνεύσουν οι γερμανικές και γαλλικές τράπεζες-αδιαφορώντας πάντοτε για τις επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία). Η αργοπορία αυτή, όπως είναι γνωστό, υπήρξε καταστρεπτική για τα δικά μας κοινωνικά ταμεία.

 Έκτον, το 2015 δόθηκε η δυνατότητα στον ελληνικό λαό, με δημοψήφισμα, να απαντήσει αν θα ήθελε να εξακολουθήσει το αυτοκτονικό καθεστώς των Μνημονίων κλπ., και απάντησε με συντριπτική πλειοψηφία ΟΧΙ, το οποίο ωστόσο πλαστογραφήθηκε σε ΝΑΙ.

Στη σκιά  του αφηγήματος, δηλαδή ότι τα Μνημόνια μας έσωσαν, είναι λίγο-πολύ γνωστό το περιβάλλον, μέσα στο οποίο υπογράφηκαν τα τρία  Μνημόνια με περιεχόμενο, όχι απλώς εξευτελιστικό για ευρωπαϊκή χώρα του 21ου αιώνα, όχι απλώς εγκληματικό, για τις  συνθήκες εξαθλίωσης που επέβαλε, όχι απλώς μακροχρόνια καταστρεπτικό για την επιβίωση της ελληνικής οικονομίας, αλλά και ληστρικό για το σύνολο σχεδόν  του δημόσιου πλούτου μας. Ο Μπαράκ Ομπάμα αποκαλύπτει, σχετικά με την επιχείρηση αυτή του δόγματος σοκ, στα απομνημονεύματά του «Η Γη της Επαγγελίας»  πώς μας περιέπαιζε ο Σόιμπλε (δηλαδή, όσους από εμάς ήταν πρόθυμοι να ξεγελαστούν) τρομοκρατώντας μας, ανάμεσα και σε άλλα, και με  grexit. Η αλήθεια είναι  ότι αν το τολμούσαμε (που ενδεχομένως εμείς θα είχαμε σωθεί)  οι γαλλογερμανικές τράπεζές   θα έχαναν γύρω στο 1 τρις Ε. Γράφει, ακόμη, και μεταξύ άλλων ο Ομπάμα: «Παρατήρησα πως σπάνια ανέφεραν ότι οι γερμανικές και οι γαλλικές τράπεζες ήταν από τους μεγαλύτερους δανειστές της Ελλάδας ή ότι μεγάλο μέρος του χρέους των Ελλήνων είχε συσσωρευτεί αγοράζοντας γερμανικές και γαλλικές μετοχές, και που θα μπορούσαν να έχουν καταστήσει σαφές στους ψηφοφόρους τους γιατί διασώζουν τους Έλληνες».

Το τι πίστευαν οι κυβερνήτες μας όλων αυτών των ετών, καθώς  ό ένας μετά τον άλλον, υπέγραφαν καταδικαστικές αποφάσεις για την πατρίδα τους είναι, τελικώς,  αρκετά αδιευκρίνιστο. Είχαν άραγε  πειστεί για τις αγαθές προθέσεις του κυρίου Σόιμπλε; Δεν είχαν χρόνο να διαβάσουν τα μνημόνια ή δεν ήταν σε θέση να αντιληφθούν το νόημά τους; Ύστερα από ένα οριακό σημείο έκριναν ότι δεν υπήρχε οδός επιστροφής; Κάποιοι τους τρομοκρατούσαν και δεν είχαν άλλη διέξοδο; Αυτές  και άλλες ερμηνείες  είναι πιθανές, και βέβαια εξηγούν την αλυσίδα αλληλεγγύης μεταξύ τους. Όπως αυτή επιβεβαιώθηκε και πρόσφατα στο συνέδριο της Καθημερινής για τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης, όπου η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από τα περί «ανέμων και υδάτων», αλλά ούτε λέξη για τα Μνημόνια και τις ευθύνες όσων τα υπέγραψαν.

ΜΕΡΟΣ ΙΙ. ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΩΝ ΜΝΗΜΟΝΙΩΝ

Και τώρα να δούμε τις συνέπειες αυτής της δήθεν επιχείρησης σωτηρίας μας. Αυτές, είναι τόσο οφθαλμοφανείς και τόσο δραματικές, ώστε να είναι αδύνατον πια να υποστηριχθεί, σοβαρά,  ότι σωθήκαμε χάρη σε αυτές:

*Αρχίζω με το  χρέος, που όταν, το 2010,  ξέσπασε η κρίση, στην Ελλάδα, ανέρχονταν σε 340 δις.Ε. Και,  σήμερα, μετά από ανείπωτες θυσίες του ελληνικού λαού,  υπολογίζεται  αυξημένο σε 403 δις.Ε. Ακόμη, το χρέος ως ποσοστό στο ΑΕΠ, ήταν 126%, ενώ σήμερα, μετά από 15 χρόνια σωτήριων, υποτίθεται, μέτρων εκτιμάται στο 167%. Το ποσοστό αυτό θα ήταν ακόμη πιο υψηλό, χωρίς τον πληθωρισμό, ο οποίος διογκώνει το ΑΕΠ αφήνοντας ανέπαφο το χρέος, που έτσι μειώνεται, εντός αυτού.  Αυτοί, λοιπόν, που ισχυρίζονται ότι μας έσωσαν, έχουν υποχρέωση να εξηγήσουν στον ελληνικό λαό, το  πως, το 2009, το τότε χρέος, που ήταν πολύ κατώτερο του σημερινού, θεωρήθηκε ωστόσο τόσο επικίνδυνο, ώστε να επιστρατεύσει το ΔΝΤ για να μας σώσει, ενώ τώρα που στο μεταξύ θέριεψε, εκλαμβάνεται ως βιώσιμο και ακίνδυνο.    Αλλά,  και με  τι  μορφής αλχημείες έγινε, γενικότερα αποδεκτό, ότι το ποσοστό του χρέους στο ΑΕΠ, που είναι 167 σήμερα, και που ήταν  126, όταν άρχισε η κρίση,  μπορεί να εκληφθεί ως αντιμετωπίσιμο, τώρα, ενώ τότε, παρότι πολύ κατώτερο, κρίθηκε μη αντιμετωπίσιμο και επικίνδυνο.  

Να προσθέσω, ακόμη, ότι τα δύο τελευταία χρόνια  πραγματοποιούνται  θηριώδη πλεονάσματα, στον προϋπολογισμό, με τα οποία αποφασίστηκε να εξοφλούνται δανειακές μας υποχρεώσεις, πριν τον χρόνο απαίτησής τους, παρότι στην πατρίδα μας 6 οικογένειες στις 10 δεν βγάζουν το μήνα.  Ενώ θα όφειλαν, λογικά, αυτά τα πλεονάσματα  να διατεθούν για πραγματικές (και όχι φανταστικές ) αυξήσεις μισθών και συντάξεων, ώστε να περιοριστεί, όσο γίνεται, η προϊούσα φτώχεια συντριπτικού ποσοστού των συμπατριωτών μας.

*Προχωρώ με τις  συνέπειες των Μνημονίων στην οικονομία.  Η ανάπτυξη, στην Ελλάδα, πριν από την κρίση, ήταν κατά  μέσο όρο,    πάνω από 4% ετησίως.  Μετά το 2009, ωστόσο, εξελίχθηκε σε  αρνητική. Πρόσφατη, εξάλλου, μελέτη της Eurobank επιβεβαιώνει ότι το προ μνημονιακό ΑΕΠ μας, που υπέστη καταρχήν μείωση της τάξης του 27% εξαιτίας των εγκληματικού περιεχομένου Μνημονίων, δεν έχει ακόμη αγγίξει το επίπεδο του 2010. Υπολογίζεται να το φθάσει το 2033. Που σημαίνει, ότι επί 23 συναπτά έτη, η χώρα δεν θα έχει ανάπτυξη. Ωστόσο, πολλοί αρμόδιοι επαίρονται για την ανάπτυξη, στην Ελλάδα, αλλά και προσθέτουν το πόσο αποτελούμε αντικείμενο θαυμασμού, από την υπόλοιπη υφήλιο. Παρότι, μετά τα Μνημόνια,  είμαστε μονίμως  φτωχότεροι σε σύγκριση με το 2010. Και, ακόμη,  σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΔΝΤ και της ΕΛΣΤΑΤ το πραγματικό ΑΕΠ μας το 2024  είναι κατώτερο, κατά 15,6% σε σχέση με το αντίστοιχο του 2007.

 Όπως προκύπτει από την εξέλιξη των τελευταίων ετών, οι έστω και ασήμαντοι ρυθμοί μεγέθυνσης μας δεν είναι συνεχείς, αλλά  απλώς περιπτωσιακοί. Και τούτο, διότι στα μεταμνημονιακά χρόνια η ελληνική οικονομία έχει υποστεί συνέχιση αποβιομηχάνισης, έχει συρρικνωθεί ο αγροτικός της τομέας, δεν έχουν γίνει οι απαραίτητες επενδύσεις συντήρησης του παραγωγικού της κεφαλαίου, διάγει μονίμως  καθεστώς σκληρής λιτότητας, έχει απολέσει χιλιάδες μορφωμένους νέους, που αποφάσισαν να βελτιώσουν την τύχη τους εκτός Ελλάδας, και έχει ξεπουλήσει το σύνολο σχεδόν της δημόσιας περιουσίας της. Οι αριθμοί είναι άκρως απογοητευτικοί, καθώς οι δαπάνες για επενδύσεις στη χώρα μας απέχουν 9 μονάδες από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο,  και η παραγωγικότητά μας, σύμφωνα με στοιχεία του ΚΕΠΕ, αντιπροσωπεύει μόνο το 55% του μέσου όρου της ευρωζώνης. Πώς, λοιπόν, μέσα σε αυτή την πραγματικότητα, να ονειρεύεται κανείς ανάπτυξη, αλλά και να τολμά να ισχυρίζεται ότι πραγματοποιείται στην Ελλάδα;

Ένα σοβαρό και προς το παρόν αξεπέραστο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας είναι το μόνιμο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών,  αλλά και εμπορικού ισοζυγίου, που την καθιστά ευάλωτη και που οφείλεται στο γεγονός ότι οι εισαγωγές  υπερτερούν μονίμως των εξαγωγών. Ο κυρίαρχος λόγος αυτής της ανισορροπίας οφείλεται στο γεγονός της υποτονικής συμβολής, στην παραγωγική διαδικασία, των δύο βασικών τομέων παραγωγής του πρωτογενούς και δευτερογενούς, έτσι που η οικονομία εξαρτάται σε επικίνδυνα υψηλό βαθμό από τον τουρισμό.

 Περιττό, συνεπώς, να υπογραμμισθεί ότι αν δεν γίνουν σημαντικές ανατροπές, που δυστυχώς προς το παρόν δεν προβλέπονται, καθώς οι βλέψεις των αρμοδίων μας είναι επικίνδυνα βραχυχρόνιες και χωρίς σχεδιασμό, η ελληνική οικονομία δεν  διαθέτει δυνατότητες σταθερής και ισορροπημένης ανάπτυξης. Άλλωστε, η αδυναμία ανάπτυξης της οικονομίας, με τις δικές της δυνάμεις αντικατοπτρίζεται και μέσω της αγωνίας των αρμοδίων για την προσέλκυση ξένων κεφαλαίων. Τα οποία, δυστυχώς, και όταν εισρέουν, κατευθύνονται προς την εξαγορά δημόσιου πλούτου ή οικοπέδων και ακινήτων, χωρίς επιπλέον να προηγείται έλεγχος προέλευσης των εκάστοτε αγοραστών.

*Να προσθέσω, ακόμη ότι ο κυρίαρχος μοχλός ανάπτυξης στην Ελλάδα ήταν ανέκαθεν η κατανάλωση. Και ακριβώς, ένα από τα ανυπέρβλητα εμπόδια ανάπτυξης της χώρας μας είναι και η πολύ χαμηλή ροπή για κατανάλωση εξαιτίας, πάντοτε, των Μνημονίων. Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου LEVY η κατανάλωση είναι τώρα 14% χαμηλότερη, σε σύγκριση με την αντίστοιχη προ μνημονιακή. Επιπλέον, όπως αποκαλύπτει ο ΟΟΣΑ, οι μισθωτοί στην Ελλάδα έχουν απολέσει τον τελευταίο χρόνο, έναν ολόκληρο μισθό αγοραστικής δύναμης, εξαιτίας του πληθωρισμού (τον δεύτερο υψηλότερο στην Ευρώπη για τα είδη διατροφής). Στους παραπάνω λόγους ανεπαρκούς ζήτησης για κατανάλωση δεν θα πρέπει να λησμονείται ο μακροχρόνιος κυρίαρχος, δηλαδή το γεγονός ότι οι μισθωτοί στην πατρίδα μας έχουν τον χαμηλότερο ονομαστικό μισθό στην Ευρώπη, που επιπλέον υστερεί κατά 17% σε σύγκριση με το επίπεδο πριν από τα Μνημόνια. Πριν από την εισβολή των Μνημονίων ο μέσος ελληνικός μισθός αντιπροσώπευε το 86,4% του μέσου ευρωπαϊκού, ενώ το 2022, το 56,9% αντίστοιχα, και είναι ο χαμηλότερος στην Ευρωζώνη. Άλλωστε, σύμφωνα με την ίδια ανάλυση της Eurobank, διαμορφώνονται σήμερα οι μισθοί στην Ελλάδα, κατά 23,9% χαμηλότεροι σε σχέση με το ιστορικό υψηλό που είχε καταγραφεί το 2009, πριν φανούν οι επιπτώσεις της κρίσης χρέους. Να σημειωθεί ότι σε επίπεδο πραγματικών μισθών, οι πρόσφατες αυξήσεις του κατώτατου μισθού δεν αναμένεται να έχουν επιφέρει βελτιώσεις, κυρίως εξαιτίας του πληθωρισμού και κυρίως της υψηλής του επιβάρυνσης σε αγαθά πρώτης ανάγκης. Τα παραπάνω αρνητικά επιβεβαιώνονται από πρόσφατες έρευνες που διαπιστώνουν ότι η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων εργαζομένων είναι η χαμηλότερη στην Ευρώπη. Στοιχεία του ΕΛΣΤΑΤ αποκαλύπτουν ότι σχεδόν 1 στους 4 εργαζομένους έχει καθαρές μηνιαίες απολαβές 400^Ε.

 Συνεπώς, αναμενόμενη θα έπρεπε να είναι και η πρόσφατη διαπίστωση, ότι όσοι διαθέτουν αποταμιεύσεις, αντλούν από αυτές τα απαραίτητα προς το ζην, ακυρώνοντας έτσι μελλοντικές δυνατότητες χρηματοδότησης νέων επενδύσεων. Να προσθέσω ότι η περιπτωσιακή, οπωσδήποτε, αύξηση των εξαγωγών θα μπορούσε να προσθέσει κάποιες αισιόδοξες νότες στο σκοτεινό περιβάλλον της ανάπτυξης, αν δεν ήταν η κυρίαρχη συνέπεια της μείωσης της εσωτερικής κατανάλωσης.

Η διαπιστούμενη, εξάλλου, αύξηση των καταθέσεων οφείλεται στην πολύ άνιση κατανομή του εισοδήματος, και κυρίως στις υψηλές τιμές των καταναλωτικών αγαθών στην Ελλάδα, που εξασφαλίζουν υπερκέρδη. Και που ο κρατικός έλεγχος αποδεικνύεται αναποτελεσματικός.

Αναφορικά με την ανεργία, που εμφανίζεται πτωτική στο 9% θα πρέπει να ληφθεί, παράλληλα υπόψη ότι πρώτον η μερική απασχόληση, όπως και η απασχόληση στην παραοικονομία εμφανίζουν εντυπωσιακά υψωτικές τάσεις. Δεύτερον, η διόγκωση της  μακροχρόνιας ανεργίας καθιστά απρόθυμους, όσους δεν έχουν εξασφαλίσει απασχόληση, να δηλώνουν άνεργοι. Τρίτον, ένα σημαντικό πάντοτε ποσοστό νέων, κυρίως μορφωμένων, αναζητά καλύτερη τύχη εκτός Ελλάδας.

*Μια ματιά και στις κοινωνικές απώλειες.Τα Μνημόνια προκάλεσαν κοινωνική εξαθλίωση.

Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, 7 στους 10 πολίτες στην Ελλάδα αισθάνονται φτωχοί. Η Ελλάδα, εξάλλου, εμφανίζει διαχρονική επιδείνωση του μορφωτικού της επιπέδου, στην παγκόσμια έρευνα της ΠΙΖΑ. Έχει το υψηλότερο ποσοστό ατόμων με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο στην Ε.Ε. (81,6%) (δηλαδή μόνο με απολυτήριο Γυμνασίου), που θεωρούνται φτωχά. Λιγότερο από ένας στους τρεις Ευρωπαίους με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο εθεωρείτο υποκειμενικά φτωχός το 2022, έναντι τεσσάρων στους πέντε Έλληνες. Η κατάσταση της δημόσιας υγείας είναι, ως γνωστόν, αυτόχρημα απελπιστική. Κι ακόμη, πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι οι αυτοκτονίες στην Ελλάδα, ανά 100.000 κατοίκους, αυξάνουν ανησυχητικά, μετά το 2019, ενώ εμφανίζουν πτώση στην υπόλοιπη Ευρώπη. Εξάλλου, οι Έλληνες εμφανίζονται ως οι τρίτοι αγχωτικοί στην Ευρώπη, με πρώτους όσοι ζουν στα κατεχόμενα της Κύπρου και στη Μάλτα.

 *Η παρούσα αναπτυξιακή εικόνα της πατρίδας μας, όπως διαπιστώνουν οι ψυχροί αριθμοί, είναι  δραματική, σε πείσμα των συχνών εξάρσεων ενθουσιασμού των αρμοδίων για την κατάσταση της οικονομίας μας.

Μήπως, όμως, η οικονομία μας διαθέτει υποσχέσεις δυνητικής, δηλαδή μελλοντικής ανάπτυξης; Δηλαδή, την ανάπτυξη,  που θα μπορούσαμε να επιτύχουμε κάτω από βελτιωμένες συνθήκες. Δυστυχώς, και η προοπτική  αυτής της ανάπτυξης είναι τόσο καταστρεπτική, ώστε  φράζει  το δρόμο για καλύτερες ημέρες στο μέλλον:

Να αρχίσω με τον πληθυσμό μας, ο οποίος, λόγω της αθρόας μετανάστευσης νέων, της υπογεννητικότητας και των κορυφούμενων εκτρώσεων  εμφανίζει ως τη χώρα μας με τον  γηραιότερο πληθυσμό  της ΕΕ.

Το 2060 εκτιμάται ότι το 30% του πληθυσμού της θα είναι πάνω από 65 ετών, έναντι 14% σήμερα.

Η κρίση χρέους έχει ήδη συμβάλλει στην κατά 3% μείωση του πληθυσμού.

Εξάλλου, σύμφωνα με εμπειρικές μελέτες, που έλαβαν χώρα στην Αμερική, εκτιμάται ότι η αύξηση  κατά 10% του τμήματος εκείνου του πληθυσμού, που υπερβαίνει το 60ό έτος ηλικίας, έχει ως συνέπεια τη μείωση της κατά κεφαλήν ανάπτυξης κατά 5.5%.

Να συνεχίσω με τις δυσμενέστατες συνέπειες, που ασκεί στη δυνητική ανάπτυξη μιας χώρας,

-η μη συντήρηση και μη ανανέωση των παραγωγικών εγκαταστάσεων, όπως συμβαίνει στη μνημονιακή Ελλάδα,

-η εγκατάλειψη των έργων υποδομής,

-η επιδείνωση της δημόσιας υγείας και εκπαίδευσης,

– η διατήρηση απαισιόδοξων προβλέψεων καταναλωτών και επιχειρηματιών,

– και πάνω από όλα το αποτρόπαιο ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας, επίγειας, υπόγειας, υποθαλάσσιας.

Από πού λοιπόν να ελπίζει κανείς σημαντική ανάπτυξη; Άλλωστε, και τα δύο χρόνια που είχαμε θετικό πρόσημο ανάπτυξης, αυτό ήταν κολλημένο γύρω στο 1%. Δηλαδή, ακριβώς όπως προβλέπει το ΔΝΤ, για την Ελλάδα, ως και το 2060-ανάπτυξη γύρω στο 1%.

Το χρέος, λοιπόν, που άρχισε ως ήπιο και απολύτως βιώσιμο, έχει καταστεί θηριώδες, παρότι οι αρμόδιοι εντός και εκτός ψελλίζουν ότι δήθεν είναι μεσοπρόθεσμα  βιώσιμο.

 Η πραγματικότητα είναι ότι το χρέος και οι συνέπειές του δεν είναι αντιμετωπίσιμο στον αιώνα τον άπαντα! Διότι, όπως είναι γνωστό, η ανεξαρτησία  μας θα επανέλθει μόνον αφού ξεπληρώσουμε το 85% του χρέους μας.

  Να μην ξεχνάμε ακόμη  ότι τα μνημόνια δεν επέτρεψαν, επί 11 τουλάχιστον χρόνια, την αμυντική θωράκιση της χώρας, και ενθάρρυναν τα παραμύθια περί γαλάζιας πατρίδας και όλα τα θλιβερά της επακόλουθα, στο Αιγαίο, στην Κύπρο, αλλά και στη Θράκη.

*Θα τελειώσω  την καταστρεπτική  επίδραση των Μνημονίων  στην οικονομία, με το κατρακύλισμα της   θέσης μας  στην ΕΕ. Πριν από τα μνημόνια η Ελλάδα κατείχε την 14η θέση, μεταξύ των οικονομιών της ΕΕ, και το κατά κεφαλήν εισόδημά της αντιπροσώπευε το 84,3% του μέσου ευρωπαϊκού. Σήμερα, το ελληνικό ΑΕΠ αντιπροσωπεύει μόνο το 66,4 του μέσου ευρωπαϊκού, και βρίσκεται στο τελευταίο σκαλοπάτι, έχοντας μας ξεπεράσει, ακόμη, και η Βουλγαρία.

Και διηγώντας τα να κλαις. Σαφώς δεν είμαστε για θριαμβολογίες και όσοι το επιχειρούν βυθίζουν την Ελλάδα ακόμη πιο βαθιά στην καταπακτή.  Με αυτές τις συνθήκες ποιος μπορεί με σοβαρότητα να υποστηρίξει ότι «τα Μνημόνια μας έσωσαν»;

ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΣΩΘΟΥΜΕ;

Και μπορούσαμε και μπορούμε. Φθάνει να αποβάλουμε αυτή τη φριχτή αρρώστια της υποτέλειας, στην οποίαν προστέθηκε πρόσφατα και ο εθνομηδενισμός, και να σταθούμε επιτέλους όρθιοι χωρίς υποκλίσεις προς τον οποιονδήποτε. Να συνειδητοποιήσουμε, επιτέλους, από που ερχόμαστε και προς που απαιτούμε να πάμε. Και να πάψουμε να δεχόμαστε προσβολές από παντού,  υποτιμητικούς και προσβλητικούς  όρους, που αποτελειώνουν την πατρίδα.

Θα αρκεστώ σε  3 σύντομες και χωρίς ανάλυση προτάσεις, που θα μπορούσαν να μας βγάλουν από το αδιέξοδο, στο οποίο έχουμε, με δική μας υπαιτιότητα, εγκλωβιστεί. Οι δύο από αυτές είναι παλαιότερες, και τις έχω υποστηρίξει κατά κόρον στο παρελθόν, ενώ η τρίτη αποτελεί  ανεκτίμητο δώρο του Τραμπ, προς την Ελλάδα, αν το χειριστούμε σωστά (για περισσότερες πληροφορίες, βλ. άρθρο μου στο Newsbreak της 4.5.2025 και δύο μέρες μετά στη «Δημοκρατία»). Αρχίζω από την πιο πρόσφατη, και αναφέρομαι στην επιβολή δασμών, που εμφανίζεται ως καταστροφή για την ΕΕ, αλλά που θα μπορούσε να αποδειχθεί σωτήρια για την Ελλάδα. Υπενθυμίζω, ότι σχεδόν όλες οι χώρες που αναπτύχθηκαν στο παρελθόν, είχαν εξασφαλίσει την προστασία δασμών, που προστάτευαν τους ανώριμους ακόμη τομείς, πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής, από του να εκτεθούν πρόωρα στις άγριες πλευρές του διεθνούς ανταγωνισμού. Η Ελλάδα, δυστυχώς, έσπευσε να γίνει μέλος της ΕΟΚ, πριν να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τους σκληρούς όρους του διεθνούς εμπορίου, και αργότερα η παγκοσμιοποίηση αποτελείωσε την καταστροφή. Τώρα, υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ελπίζεται ότι είναι δυνατή, για την Ελλάδα μια νέα αρχή. Εκτός από την επάνοδο στο παρελθόν, και στο χρονικό σημείο, στο οποίο διακόπηκε η αναπτυξιακή μας πορεία, προκειμένου να τη συνεχίσουμε τώρα, να υπενθυμίσω ότι  ΗΠΑ και ΕΕ συζητούν για μια δεύτερη προσπάθεια εκβιομηχάνισης, ελπίζοντας ότι έτσι θα αποτρέψουν, ή ορθότερα θα αργοπορήσουν, την έλευση της Κίνας στην κορυφή του κόσμου. Η πρότασή μου είναι η ακόλουθη. Να επιστρατεύσουμε μακροοικονομολόγους, με σοβαρές και όχι τυχάρπαστες γνώσεις του συγκεκριμένου θέματος, οι οποίοι να μελετήσουν ποια από τα εισαγόμενα βιομηχανικά και γεωργικά προϊόντα, μπορούν να παραχθούν στη χώρα μας (και ειδικά για τα γεωργικά, ειδικότερα εκείνα των οποίων διακόπηκε η παραγωγή με εντολή της ΚΑΠ), και να επιβληθούν δασμοί στα αντίστοιχα εισαγόμενα. Προς τούτο, απαιτείται η ύπαρξη Κυβέρνησης, αποφασισμένης να επιτύχει από την ΕΕ

(με το επιχείρημα ότι με τα Μνημόνια μας κατέστρεψε) κάποιες απαραίτητες εξαιρέσεις, για την περίπτωσή μας, που θα μας επιτρέψουν να επιλέξουμε τους δασμούς που μας χρειάζονται, ανεξαρτήτως των γενικών, που θα αφορούν το σύνολο των κρατών-μελών της ΕΕ. Η Τζώρτζια Μελόνι άνοιξε το δρόμο. Η Ελλάδα μπορεί να γίνει μεγάλη ξανά.

Η παραπάνω αυτή προσπάθεια θα πρέπει να συνδυαστεί, χρονικά, με δύο παλαιότερα αιτήματα, που όμως οι αρμόδιοι δεν βρήκαν το θάρρος να τα απαιτήσουν, επί δεκαετίες και δεκαετίες, εγκαταλείποντας έτσι τον ελληνικό λαό στα μαρτύρια του Ταντάλου. Αναφέρομαι, πρώτον, στο υπέρογκο και πολυσύνθετο γερμανικό κατοχικό χρέος, που η νεοσύστατη Διεθνής Επιτροπή απαίτησής του, της οποίας είμαι μέλος, το εκτίμησε πρόσφατα σε 1.7 τρις.Ε. Οι Γερμανοί δεν αρνούνται ότι μας χρωστούν. Αλλά, απλώς, αρκούνται στο να ανταποδίδουν χαμόγελα στα χαμόγελα των εκάστοτε δικών μας αρμοδίων, επί 84 συναπτά χρόνια, χωρίς η υπόθεση να προχωρά ούτε ένα βήμα μπροστά. Σίγουρα, πρόκειται για απίστευτη περίπτωση, αν αναλογιστεί κανείς τα γερμανικά αίσχη και εγκλήματα στην κατοχή, την ολοσχερή καταστροφή της οικονομίας μας,  αλλά και τις ανείπωτες δυσκολίες που έζησε η χώρα μας, στο διάστημα αυτών των δεκαετιών. Και εδώ, λοιπόν, χρειάζεται μια ελληνική Κυβέρνηση αποφασισμένη να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα, προκειμένου να σωθεί η πατρίδα. Και, τέλος, έρχομαι και πάλι στα εγκληματικά εδάφια των Μνημονίων, που και αυτά αναμένουν μια ελληνική Κυβέρνηση, για να τα βγάλει στο φως του ήλιου, απαιτώντας ριζική αναθεώρηση, που να σέβεται και να μην καταργεί τη βιωσιμότητα της πατρίδας μας στους αιώνες που θα ακολουθήσουν.