ελληνικά:DE LA MONDIALISATION A LA CRISE D’ENDETTEMENT EUROPEEN Par Maria Negreponti-Delivanis- 58 Congrès de l’AIELF à Valladolid , 20.05.2013

ελληνικά:DE LA MONDIALISATION A LA CRISE D’ENDETTEMENT

EUROPEEN

 Par Maria Negreponti-Delivanis- 58 Congrès de l’AIELF à Valladolid , 20.05.2013

===================================================

Ο κεντρικός στόχος της εισήγησής μου, στο συνέδριο της AIELF, που πραγματοποιείται σε μια από τις ήδη εξαιρετικά προβληματικές οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου, την Ισπανία, είναι να προσπαθήσω να ρίξω γέφυρα, ανάμεσα στην παγκοσμιοποίηση και στην κρίση χρέους της Ευρώπης. Να αποδείξω, δηλαδή, την ύπαρξη αιτίου προς αιτιατό. Το   έργο αυτό, που ήταν ήδη δύσκολο  και πριν  τα όσα άκρως  παράδοξα συνέβησαν με την κρίση της Κύπρου, τώρα έγινε  ακόμη  πιο δυσπρόσιτο.  

Από το 2001 που πρωτοκυκλοφόρησε στα  ελληνικά το βιβλίο μου La Mondialisation Conspiratrice και λίγους μήνες αργότερα, σε γαλλική μετάφραση στη Γαλλία[1],  η συνωμοτική της υφή ή, ας το πω έτσι, το μη αθώο περιεχόμενό της[2], κυριάρχησαν πλήρως. Να προσθέσω, ακόμη, σχετικά, ότι  πιστεύω να μην  υπάρχουν πια αντιρρήσεις, σχετικά με τη φύση αυτής της  κρίσης, που  άρχισε το 2007, που έχει μεγαλύτερη διάρκεια από αυτήν του 1929, καθώς και σφοδρότερες επιπτώσεις στην οικονομία,  ότι είναι, αναμφίβολα,  συστημική. Εξάλλου, σε άλλο μου  σύγγραμμά[3] με τίτλο Η φονική κρίση, είχα προβλέψει, από το 2010, ότι αυτή η κρίση  θα είναι μακράς διάρκειας, αλλά  και ότι θα μεταλλαχθεί σε  διάφορες επί  μέρους  κρίσεις.

Στην πρώτη παράγραφο της εισήγησής μου θα αναφερθώ, πολύ σύντομα, στις  κυρίαρχες επιλογές  του τρόπου αντιμετώπισης της  κρίσης χρέους, στην Ευρώπη, ενώ στη δεύτερη παράγραφο θα προσπαθήσω να τις  εμφανίσω ως αναπότρεπτες συνέπειες της «συνωμοτικής παγκοσμιοποίησης».

Ι. Κρίση χρέους και αντιμετώπισή της

Με έναρξη την Ελλάδα, της οποίας το χρέος δεν υπερέβαινε το 2,5% του συνολικού ευρωπαϊκού, σχηματοποιήθηκε το γενικό περίβλημα, της μορφής  διάσωσης του ευρωπαϊκού Νότου. Η βασική υπόθεση αυτής της διάσωσης ήταν  ότι τα προβλήματα των   οικονομιών του ευρωπαϊκού Νότου  οφείλονταν σε λάθη  δικά τους[4], και συγκεκριμένα στην τάση τους να δαπανούν περισσότερα από όσα παρήγαγαν, και συνεπώς έπρεπε να τιμωρηθούν. Ωστόσο, η Ισπανία και η Ιρλανδία όχι μόνο δεν είχαν ελλείμματα, αλλά αντιθέτως πλεονάσματα, ενώ ούτε  η Ιταλία εμφάνιζε  τέτοιας μορφής ενοχές.  Αντιθέτως, η Γερμανία ήταν εκείνη, που επί τέσσερα χρόνια -2003-2007- παραβίασε αδίστακτα όλους τους κανόνες του Μάαστριχτ, ενώ επί μόνιμης βάσης αγνοούσε την σοβαρών συνεπειών ανισορροπία του σημαντικού εμπορικού της πλεονάσματος- γύρω στο 6% του ΑΕΠ της- που τελικά κατέστρεψε το  Νότο.

 Η γερμανική απαίτηση ήταν υπέρ της άμεσης και όχι της σταδιακής  εξαφάνισης χρέους και ελλειμμάτων του Νότου. Αυτή, θα ήταν δήθεν εφικτή χάρη στην ανάλγητη συνταγή μιας απάνθρωπης λιτότητας, που εξαθλίωσε, αρχικά,  την Ελλάδα, κατέστρεψε το κράτος πρόνοιας, περιόρισε την αγοραστική δύναμη των κατοίκων  κατά 50%, οδήγησε την ανεργία σε 27,6% του ενεργού πληθυσμού και σε 60% μεταξύ των νέων, επανέφερε την αγορά εργασίας της σε συνθήκες Μεσαίωνα, και  στη συνέχεια επεκτάθηκε σε  ολόκληρο τον ευρωπαϊκό Νότο, που βυθίστηκε σε πρωτοφανή, για περίοδο ειρήνης, ύφεση. Η απώτερη γερμανική επιθυμία, που υποβόσκει στην κρίση, είναι η, όσο γίνεται,  μετατροπή της Ευρώπης σε Γερμανία: η γερμανοποίησή της[5]. Χαρακτηριστικό του όλου κλίματος στην Ευρώπη, που ολόκληρη πια εισέρχεται  σε ύφεση, που προβλέπεται μακροχρόνια, και που ήδη πια περιλαμβάνει και τη  Γερμανία, αποφεύγεται επιμελώς, ο όρος   «récession» και στη θέση του επινοήθηκε  ο όρος «croissance négative”.  Η επινόηση αυτή μου θύμισε μια ανάλογη, στη δεκαετία του ‘60: Le terme “pays sous-développés” s’est modifié en “pays en voie de développement”!

Σε πείσμα των απάνθρωπων θυσιών, που επιβλήθηκαν στον ελληνικό λαό, το χρέος ως ποσοστό στο ΑΕΠ ανέρχεται, συνεχώς, ενώ για το έτος 2024 προβλέπεται ότι, με τις καλύτερες των συνθηκών, αυτό θα είναι υψηλότερο από ότι ήταν  το 2009-αρχή της κρίσης[6]. Η προσπάθεια «διάσωσης» του Νότου, που δεν αφορά τους λαούς της, αλλά τις τράπεζες[7] άρχισε και συνεχίστηκε με πρόγραμμα που αγνόησε πλήρως τις κεϋνσιανές συνταγές, αλλά αντιθέτως βασίστηκε στην έωλη υπόθεση ότι λιτότητα και ανάπτυξη συμπορεύονται, και ότι συνεπώς θα είναι εφικτή η αποπληρωμή των χρεών από οικονομίες που βρίσκονται σε  βαθιά ύφεση. Και ακόμη, το πρόγραμμα αυτό βασίστηκε στην ουτοπία ότι οι περίφημες réformes, που συχνά -και οπωσδήποτε στην ελληνική περίπτωση-   είναι αδιευκρίνιστου περιεχομένου, μπορούν να  σώσουν την κατάσταση.

 Και περνώ τώρα, σε ότι αποτελεί την προς το παρόν  αποκορύφωση του παραλογισμού και της επικινδυνότητας των μέτρων «διάσωσης», στην περίπτωση  της Κύπρου. Αναφέρομαι, δηλαδή, σ’αυτή  τη  μακροσκελή  σειρά των άκρως παράδοξων, που  πρόσφατα συνέβησαν, επιτράπηκαν και επιβλήθηκαν,  με την ευκαιρία  κυρίως της προκληθείσης κρίσης στην Κύπρο, που εντάσσεται  στην ευρωπαϊκή  κρίση χρέους  και που διαδέχθηκε  τη δεύτερη μεγάλη οικονομική κρίση του 2007. Στην περίπτωση της Κύπρου, εκτός των όντως αδιανόητων μέτρων που χρησιμοποιήθηκαν για τη «διάσωσή» της, αυτά επιπλέον οδηγούν, με αδιάσειστο και βίαιο τρόπο, σε   σοβαρή αλλοίωση  των αρχών του καπιταλιστικού συστήματος. Η υπέρτατη ανασφάλεια δεν περιορίζεται πια στην πορεία των χρηματιστηριακών αγορών και στο βαθμό επιτυχίας των προγραμμάτων διάσωσης των χρεωμένων οικονομιών, αλλά αντιθέτως επεκτείνεται και εισχωρεί στα θεμέλια  των αρχών, που στηρίζουν τη λειτουργία του όλου συστήματος. Τα συμβάντα στην Κύπρο κατέστρεψαν, συλλήβδην, την εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα, καταρχήν της Ευρώπης και δευτερευόντως και του υπόλοιπου κόσμου. Και φυσικά, η ζημιά αυτή δεν διορθώνεται με τις εκ των υστέρων διαβεβαιώσεις, που άλλωστε είναι και αμφιλεγόμενες, περί της δήθεν «ειδικής περίπτωσης» της Κύπρου.   Υπενθυμίζω, σχετικά, ότι το 2010 και η αντιμετώπιση του  ελληνικού προβλήματος  εμφανίστηκε με επιμονή ως δήθεν «ειδική περίπτωση», ενώ έκτοτε  επεκτάθηκε στο σύνολο, σχεδόν, του ευρωπαϊκού Νότου. Επιμένω, ειδικότερα, στα συμβάντα στην Κύπρο, πρώτον επειδή προς το παρόν εμφανίζονται ως η κορύφωση του δράματος του ευρωπαϊκού Νότου, αλλά και δεύτερον επειδή μου δόθηκε πολλές φορές η ευκαιρία να ασχοληθώ με  προηγούμενες και γενικότερες φάσεις του[8].

Είναι αλήθεια, ότι έχω, ολοένα, περισσότερο την αίσθηση  ότι  με όλα όσα συνέβησαν τα τρία τελευταία χρόνια, και ιδίως τους τελευταίους μήνες, δεν αποτελεί υπερβολή η διαπίστωση, ότι  τα οικονομικά, που διδαχθήκαμε εμείς οι οικονομολόγοι, διόλου πια δεν μας βοηθούν, ακριβώς επειδή  τα όσα  εφαρμόζονται είναι πρωτοφανή, στερούνται παντελώς θεωρητικών, αλλά και εμπειρικών βάσεων, και σκιαγραφούν  ένα σκηνικό μόνιμου πανικού και χάους.  Εντελώς ενδεικτικά θα αναφέρω δύο από αυτά τα «οικονομικά παράδοξα», που αποτελούν ταυτόχρονα και  ανεπίτρεπτους πειραματισμούς  σε βάρος των λαών της ΕΕ:

*Καταρχήν, πρόκειται για την έμπνευση της εσωτερικής υποτίμησης, που εφαρμόζεται στις  χρεωμένες ευρωπαϊκές οικονομίες του Νότου, οι οποίες  δεν διαθέτουν πια εθνικό νόμισμα, στην προσπάθεια να  υποκαταστήσει την υποτίμηση της εξωτερικής αξίας  εθνικών νομισμάτων. Αλλά,  εκτός του ότι η πρωτόγνωρη αυτή μεθόδευση εξαπολύει  πρωτοφανή επίθεση εναντίον των μισθωτών, και εκτός του ότι προκαλεί αβυσσαλέας έκτασης  ύφεση  και ανεργία στις οικονομίες που την υφίστανται, αποδεικνύεται και εντελώς αναποτελεσματική. Το πείραμα της εσωτερικής υποτίμησης βασίζεται στην υπόθεση, που ουδέποτε επαληθεύθηκε, σύμφωνα με την οποία  οι χωρίς όριο περικοπές δαπανών και η λιτότητα οδηγούν σε ανάπτυξη[9]. Να προσθέσω, όμως, ακόμη ότι το ανεπίτρεπτο αυτό πείραμα  βαρύνεται και από σοβαρά λάθη υπολογισμού, όπως προκύπτει από πρόσφατες δηλώσεις των κατεξοχήν αρμοδίων (Olivier Blanchard[10] κ.ά.).

*Ένα δεύτερο πείραμα, εξίσου ή και περισσότερο επικίνδυνο με αυτό της εσωτερικής υποτίμησης, είναι η πρόσφατη και απροειδοποίητη επέλαση  των αξιωματούχων της ΕΕ στις τράπεζες της Κύπρου. Με το πρόσχημα του μεγάλου τραπεζικού της τομέα[11], και με τη χρήση   μεθόδων κοινώς γνωστών ως Ριφιφί  κουρεύτηκαν,  τελικά,  καταθέσεις ανυποψίαστων ιδιωτών[12].  

Η ΕΕ-ευρωζώνη συσσωρεύει δυστυχώς προβλήματα, τα οποία αδυνατεί να επιλύσει με ορθόδοξους τρόπους. Οι προβλέψεις της, συνήθως, δεν ανταποκρίνονται στα πράγματα, ενώ πολύ συχνά οι εμπνεύσεις της είναι καταστρεπτικές.  Έτσι, το σύνολο της Ευρώπης, με τη   Γερμανία , που είναι η κυρίως υπεύθυνη της ανελέητης αυτής επιβολής μιας ακραίας και χωρίς χρονικά όρια λιτότητας, επικεφαλής, έχει εισέλθει σε ύφεση και σε διψήφια  ανεργία -12.2% του ενεργού πληθυσμού- που υπερβαίνει τα 19 εκατομμύρια πολιτών της[13]. Και όλα δείχνουν ότι, δυστυχώς, η κρίση του ευρώ δεν είναι πίσω μας[14], αλλά μπρος μας. Το χειρότερο, ωστόσο, είναι ότι η ΕΕ, με τις αποφάσεις και πράξεις της δείχνει να  έχει περιέλθει σε αδιέξοδο, που εφεξής είναι βέβαιο ότι θα παρεμποδίζει την, έστω, και στοιχειωδώς ομαλή λειτουργία της.

Οι παλινωδίες της ΕΕ στην προσπάθεια άμεσης αντιμετώπισης του  χρέους της, η, από πολλές πλευρές, κάκιστη μεταχείριση του ευρωπαϊκού της Νότου, που έχει εξαθλιωθεί, η ατολμία της να επιβάλει αποτελεσματικούς ελέγχους στις δραστηριότητες των τραπεζών της[15], η ουσιαστική ανάθεση των σοβαρών ευρωπαϊκών αποφάσεων, ουσιαστικά,  σε ένα και μόνο από τα 27 μέλη της, τη Γερμανία, η επιπόλαιη επιλογή άκρως επικίνδυνων  μεθόδων δημοσιονομικής εξυγίανσης, που δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ στο παρελθόν, η εξαπόλυση άδικων και ανεδαφικών κατηγοριών εναντίον μελών της με προβλήματα, και πάνω απ’ όλα  η εμμονή συνέχισης προγραμμάτων, ακόμη και όταν η πλήρης αποτυχία τους έχει αποδειχθεί, κατέληξαν σε όντως τραγελαφικά αποτελέσματα.

Το σύνολο των λόγων που προβλήθηκαν, για να δικαιολογήσουν την  κλοπή των καταθέσεων ανυποψίαστων πολιτών στις κυπριακές τράπεζες είναι έωλο, για μια σειρά αυταπόδεικτων λόγων[16]. Οδηγούμαστε, έτσι, σε συμπεράσματα, όντως, αδιανόητα για  την περίπτωση καπιταλιστικών οικονομιών που, επιπλέον, μετά το ’80, λειτουργούν σε ακραίου βαθμού νεοφιλελεύθερο καθεστώς.  Συγκεκριμένα, λοιπόν, στα πλαίσια της ευρωζώνης, όσοι πολίτες έχουν καταθέσεις σε τράπεζες, που υπερβαίνουν τις 100.000Ε[17] εκλαμβάνονται εμμέσως ως  πλούσιοι, και  όχι μόνο, αλλά περιβάλλονται και από υπόνοιες απόκτησης  των χρημάτων τους  με ανορθόδοξους τρόπους. Αν, συγκεκριμένη τράπεζα ή  οικονομία, αντιμετωπίζουν προβλήματα, θα  δικαιολογείται εφεξής  το κούρεμά των ιδιωτικών τους καταθέσεων με όρους, που επιπλέον, δεν είναι εκ των προτέρων γνωστοί. Η  ΕΕ, εξάλλου, απευθύνει εμμέσως   συμβουλές προς  τους  πολίτες/αποταμιευτές της, οι οποίοι οφείλουν εφεξής να επιδίδονται σε δύσκολες, αβέβαιης απόδοσης, δαπανηρές και μακροχρόνιες έρευνες των ισολογισμών των τραπεζών, ώστε να είναι σε θέση να κρίνουν το βαθμό υγείας και δυνατότητας εξασφάλισης των καταθέσεών τους, από τις  επί μέρους ευρωπαϊκές τράπεζες. Πρόκειται για  εξαιρετικά δύσκολο έργο, και επειδή οι τράπεζες επιδίδονται σε μεθοδεύσεις απόκρυψης των  ζημιών και αδυναμιών τους[18], αλλά και επειδή ο μέσος καταθέτης δεν είναι εξοπλισμένος με ειδικές γνώσεις για τέτοιου είδους έρευνες.

Είναι, ασφαλώς, ξεκάθαρο, ότι μια τέτοια εξέλιξη, που προστίθεται σε ανάλογες προηγούμενες,  ανατρέπει εκ θεμελίων το σύνολο των βάσεων του καπιταλισμού, όπως τον έχουμε διδαχθεί και ζήσει μέχρι σήμερα. Ο νέος αυτός καπιταλισμός, που γεννήθηκε στην Κύπρο, στρέφεται με σφοδρότητα,  εναντίον της ροπής για αποταμίευση (=propension à épargner), που αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για τη διενέργεια επένδυσης και συνεπώς ανάπτυξης και προόδου, αφού θέτει ουσιαστικά ως όριο τις 100.000Ε[19]. Ο υποψήφιος ευρωπαίος αποταμιευτής είναι φυσικό να μην έχει  πια εμπιστοσύνη στις ευρωπαϊκές τράπεζες, οι οποίες κατέστησαν εξ ορισμού επικίνδυνες και να έχει την τάση να  στραφεί είτε σε τράπεζες εκτός Ευρώπης, είτε σε αποθησαύριση, είτε σε αγορά ακινήτων και χρυσού, είτε τέλος σε αύξηση της κατανάλωσής του[20]. Δηλαδή, σε λύσεις, εξίσου, καταστρεπτικές για τη ρευστότητα και την  ανάκαμψη της Ευρώπης. Στο θεωρητικό πεδίο, εξάλλου, η νέα και άκρως παράδοξη αυτή μορφή του καπιταλισμού καταδικάζει, έμμεσα, τον πλουτισμό και, συνεπώς, και τη συσσώρευση κεφαλαίου και επαναφέρει στο προσκήνιο την παλιά  σύγχυση των κλασικών ανάμεσα στον αποταμιευτή, που δεν επωμίζεται καταρχήν κινδύνους, και στον επενδυτή/επιχειρηματία που αναλαμβάνει κινδύνους και γι αυτό δικαιολογείται, ως αμοιβή του,  το  κέρδος.

Οι εγκάρσιες διεργασίες που έλαβαν χώρα στην ευρωπαϊκή και την παγκόσμια οικονομία,  μετά την επιβολή της παγκοσμιοποίησης και μέχρι σήμερα φαίνεται να αποκτούν μια πιο συγκεκριμένη φυσιογνωμία μετά τα διαμειφθέντα στην Κύπρο. Πρόκειται για τη μετάβαση του καπιταλισμού, σε στάδιο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ληστρικός καπιταλισμός. Η νέα του αυτή μορφή εισάγεται στην Ευρώπη από τη Γερμανία, αλλά και με τη σύμφωνη γνώμη των λοιπών κρατών-μελών. Πρόκειται, ωστόσο, για καπιταλισμό που καταπατεί με τρομακτικά βάρβαρο τρόπο τις ίδιες τις  αρχές του, αφού  ουσιαστικά διακόπτει  την ομαλή σχέση ανάμεσα στις βασικές λειτουργίες της οικονομίας: την κατανάλωση, την αποταμίευση, την επένδυση, την παραγωγή  και την κατανομή. Η τάξη που έτσι θίγεται και διαλύεται δεν είναι μόνο  η πτωχότερη, αλλά ούτε βέβαια η ανώτερη, που χάρη στην εσωτερική πληροφόρηση και τις διασυνδέσεις της, κατά κανόνα,  διασώζεται. Είναι και η μεσαία τάξη, αυτή δηλαδή που εξασφαλίζει τη σταθερότητα των οικονομιών, και που συγκεντρώνει στις τάξεις της τους εργαζόμενους που διαθέτουν εκείνες τις ειδικότητες και τις δεξιότητες, που είναι αποφασιστικές  για την ανάπτυξη. Στην πραγματικότητα, βέβαια, συγκεντρώνεται, έτσι, το σύνολο σχεδόν του πλούτου στις τράπεζες, και σε όσους κινούνται γύρω απ’ αυτές, μετατρέποντας τον υπόλοιπο πληθυσμό σε προλετάριους, και έτσι εξηγείται ότι μόνο ο τραπεζικός τομέας στην ΕΕ πραγματοποιεί εκπληκτικά υψηλά κέρδη [21].

Εφόσον η κλοπή των καταθετών, που  άρχισε πρόσφατα στην Κύπρο συνεχιστεί, όπως άλλωστε ευθέως ανακοινώνεται από τους αξιωματούχους της ΕΕ, ανατέλλει, για την Ευρώπη,  ένας αιώνας των οικονομικών της αρπαγής,  τύπου μαφίας, των οικονομικών της απόλυτης εκμετάλλευσης της εργασίας, αλλά και των κοινωνιών χωρίς μεσαία τάξη. Οι πολύ αποφασιστικές  αυτές  μεταβολές  σηματοδοτούν ριζικές αναθεωρήσεις και στον τρόπο της παραγωγής με κέντρο βάρους όχι πια σε  προϊόντα, που   ικανοποιούν  βασικές  ανάγκες, αφού η ζήτησή τους θα εξασθενεί κάτω από την προϊούσα  φτωχοποίηση της εργατικής και μεσαίας τάξης, αλλά με  στροφή  προς  πολυτελή και ημιπολυτελή αγαθά και υπηρεσίες.

Οι άμεσες, εξάλλου,  συνέπειες στο ευρύ οικονομικό περιβάλλον προβλέπονται να είναι:

·        Μαζική εγκατάλειψη  της Ευρώπης από κεφάλαια, που θα αναζητήσουν ασφάλεια εκτός αυτής[22].

·        Αποθάρρυνση της αποταμίευσης και επένδυσης, από ιδιώτες, αλλά με πιθανή εμφάνιση νέων σχημάτων, όπως επενδύσεις κατευθείαν από τράπεζες, ή κρατικές επενδύσεις (=investissements étatiques) et plus spécialement investissements sous forme des fonds souverains[23]. Δηλαδή, ο δημόσιος τομέας, που υπέστη διωγμό κατά την τρέχουσα φάση του ακραίου νεοφιλελευθερισμού,  δείχνει να εφορμά από άλλη πόρτα,  προκαλώντας όμως σοβαρό πλήγμα στη δημοκρατία.

·        Ισχυρό πλήγμα στην ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων, και συνεπώς και στην παγκοσμιοποίηση, που πιθανότατα θα ενδυθεί άλλες  μορφές, λιγότερο εμφανείς και επίσημες σε σχέση με αυτήν που ίσχυε ως τώρα. Η Κύπρος, αν και μέλος της ευρωζώνης, υπόκειται σε καθεστώς διαφορετικό του ισχύοντος γενικώς, δηλαδή σε καθεστώς ελέγχου   της κίνησης κεφαλαίων.                                      

·        Ισχυρό ράπισμα στο ευρώ, που αν προστεθεί και στις ήδη πολύπλευρες δυσκολίες του τίθεται, δυστυχώς, σε κίνδυνο η επιβίωσή του.

ΙΙ. Η γέφυρα ανάμεσα στην «συνωμοτική παγκοσμιοποίηση» («mondialisation conspiratrice”) και στην κρίση χρέους του ευρωπαϊκού Νότου

Για μια, ακόμη, φορά αποδεικνύεται ότι δεν ευθύνονται τα οικονομικά συστήματα για τις καταστροφές, στις οποίες καταλήγει η εφαρμογή τους, αλλά αντιθέτως οι φανατισμοί, οι ακρότητες και η μονομέρεια, που ενστερνίζεται η πορεία τους. Η απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου, με την οποία ταυτίζεται, κατά την κρίση μου, η «αθώα παγκοσμιοποίηση» (=«mondialisation innocente”)[24]  έχει νικητές και ηττημένους (a des vainqueurs et des vaincus). Καθώς οι δεύτεροι υπερτερούν των πρώτων, η υιοθέτηση της παγκοσμιοποίησης όφειλε να συνδυαστεί με μέτρα προστασίας των λιγότερο ανταγωνιστικών κοινωνικών ομάδων και οικονομιών. Ωστόσο, όχι μόνο δεν ελήφθη πρόνοια για τους ασθενέστερους, αλλά αντιθέτως υιοθετήθηκε το αρχαϊκό δόγμα του (le dogme archaïque du) laissez faire, laissez passer, και επιπλέον υποχρεώθηκαν οι λιγότερο αναπτυγμένες οικονομίες να ανοίξουν, χωρίς όρους, τα σύνορά τους στο διεθνές εμπόριο, με τη συχνή απειλή της μη παροχής βοήθειας, αν δεν υπάκουαν. Το αποτέλεσμα για τον ευρωπαϊκό Νότο ήταν ένα μόνιμα ελλειμματικό εμπορικό ισοζύγιο, με εξαιρετικά δυσάρεστες επιπτώσεις. Πρώτον, υπήρχε συνεχής ανάγκη  δανεισμού, προκειμένου να είναι σε θέση να εξακολουθεί τις εισαγωγές από τον ευρωπαϊκό Βορρά, κυρίως από τη Γερμανία και την Γαλλία. Ο δανεισμός του Νότου ενθαρρύνθηκε και διευκολύνθηκε, σε αποφασιστικό βαθμό από το πολύ  χαμηλό επιτόκιο, που συχνά ήταν κάτω από τον πληθωρισμό των οικονομιών του Νότου. Δεύτερον, η  ανεξέλεγκτη απελευθέρωση εισαγωγών είχε ως αποτέλεσμα, για την Ελλάδα ένα, χωρίς προηγούμενο αποπροσανατολισμό ή ορθότερα μια καταστροφή της γεωργικής της παραγωγής, έτσι που το  μερίδιο του πρωτογενούς στη συνολική παραγωγή, από 20% το 1960 και 15,6% το 1980 κατήλθε σε 4,8% το 2010.

Η πλήρης αυτή απορύθμιση (=deregulation) στις διεθνείς σχέσεις συνδυάστηκε με ανάλογης μορφής καθεστώς ασυδοσίας, στο εσωτερικό των κρατών-μελών της ΕΕ-ευρωζώνης,  αλλά επιβαλλόμενο άνωθεν από το διευθυντήριό της. Εκτός του ότι η λιτότητα, αυτή καθεαυτή, αποτελούσε τη γερμανική επιλογή, ως μόνιμη κατάσταση- όπως αποδείχθηκε[25]- και  χωρίς επιστροφή, η εσπευσμένη υιοθέτηση του ευρώ, πριν  ακόμη ολοκληρωθούν οι απαραίτητες προϋποθέσεις λειτουργίας του, την καθιστούσαν υποχρεωτική[26].  Η χρόνια και εξαθλιωτική αυτή λιτότητα, στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης,  συνδυάστηκε με την πιο ακραία νεοφιλελεύθερη  θεώρηση[27], αυτήν που εκλαμβάνει το κράτος, και κυρίως το κράτος-πρόνοιας, ως τον υπ’ αριθμό 1 εχθρό της υποστηρίζει την πλήρη κατάργηση της προστασίας στην αγορά εργασίας και  θεωρεί την ανεργία ως ηθελημένη, δηλαδή ως αποτέλεσμα της απροθυμίας των ανέργων να εργαστούν με τον εκάστοτε μισθό που επικρατεί στην αγορά εργασίας, απαιτώντας υψηλότερο. Η ενσωμάτωση, σ’αυτό τον παραπάνω συνδυασμό, μιας επιθετικής ανταγωνιστικότητας (=compétitivité), που αν και απέτυχε στο σχεδιασμό της Λισσαβόνας  το 2000 να επιβάλει  την ΕΕ ως  πρώτη δύναμη της υφηλίου, προκάλεσε όμως σοβαρές και γενικά ανεπιθύμητες οικονομικές και κοινωνικές αλλοιώσεις στα επί μέρους κράτη-μέλη της ΕΕ, που επιβάρυναν το δημόσιο χρέος και τα ελλείμματα[28].

Ειδικότερα, η επιδίωξη μεγαλύτερης ανταγωνιστικότητας  (=compétitivité) της ΕΕ βασίστηκε ολοκληρωτικά στη συνεχή πτώση του επιπέδου των μισθών, σε συνδυασμό και με τη βαθμιαία κατάργηση κάθε μορφής προστασίας των εργαζομένων, αλλά και των εκφάνσεων του κράτους-πρόνοιας. Η μετεγκατάσταση επιχειρήσεων, που διευκολύνθηκε και ταυτόχρονα γενικεύθηκε χάρη στο καθεστώς της παγκοσμιοποίησης , αλλά και της απλής απειλής εγκατάλειψης της χώρας, συνέβαλε τα μέγιστα στην πτώση των μισθών, που έτειναν έτσι να εξισωθούν με το αντίστοιχο επίπεδο στις φτωχότερες χώρες της υφηλίου. (=La délocalisation des entreprises, qui a pu se faciliter et même se généraliser grâce au régime mondialisé,  ainsi que la simple menace de quitter le pays a énormément contribué à faire  baisser les salaires, qui tendaient ainsi à s’égaliser  au niveau correspondant des pays les plus pauvres du globe).

Παράλληλα, υιοθετήθηκε η τάση μείωσης των φόρων στα υψηλά εισοδήματα, με αφετηρία τις ΗΠΑ, που είχε διττό αποτέλεσμα: πρώτον, να περιορίσει επικίνδυνα τα δημόσια έσοδα στην ΕΕ και δεύτερον να κορυφώσει τις εκεί ανισότητες στην κατανομή του εισοδήματος αυξάνοντας έτσι τις ανάγκες δανεισμού των νοικοκυριών. Οι συνέπειες αυτής της πρωτόγνωρης ανισότητας, σε επίπεδο σχέσης μισθών και κερδών είναι καταλυτικές, αφού το μερίδιο των μισθών στο ΑΕΠ των βιομηχανοποιημένων οικονομιών ήταν σταθερό για ολόκληρη την περίοδο 1943-1982 και ίσο με 70%, αλλά απότομα αυτό έπεσε στο 64%. Αυτή η πτώση πραγματοποιήθηκε στα έτη 1985-1989 (=la part des salaires dans le revenu national des économies industrialisées fut stable pendant toute la période 1943-1982  et égale à 70%[29], mais brusquement celle-ci est tombée à 64%. Cette baisse fut amorcée  pendant les années 1985-1989[30].) Για την αύξηση των ανισοτήτων, στην ΕΕ, συνέβαλε αποφασιστικά η έλλειψη νομικής ρύθμισης, για τους πρόσφυγες, που κατέληξε σε στρατιές παράνομων μεταναστών, των οποίων η παρουσία ωθούσε προς τα κάτω το επίπεδο των μισθών. Ο διωγμός της εργατικής αμοιβής,  στο ακραίο νεοφιλελεύθερο περιβάλλον της ΕΕ, εξάλλου, διαπιστώνεται και από την  αναφορά  του μισθού, μόνο και αποκλειστικά, ως κόστος παραγωγής, και όχι ταυτόχρονα και ως  ενεργό ζήτηση (=demande effective).

Η παγκοσμιοποίηση, λοιπόν, έδωσε τη θέση της στην ανταγωνιστικότητα, εχθρική και επιθετική εναντίον αυτού που η οικονομική επιστήμη αναγνωρίζει ως τον πρωταρχικό της στόχο, δηλαδή την ευημερία των ανθρώπων. Στην προσπάθειά της να εξισώσει το επίπεδο του μισθού με το ισχύον στις λιγότερο προηγμένες οικονομίες του πλανήτη, διαχώρισε βίαια την αμοιβή από την παραγωγικότητα της εργασίας. Ανέχεται και  αρνείται να λάβει μέτρα εναντίον της κορύφωσης των ανισοτήτων στην κατανομή του εισοδήματος και του πλούτου. Αδιαφορεί για την γενίκευση της  κερδοσκοπίας και της διαφθοράς, για την εξαφάνιση της πλήρους απασχόλησης, την αποϋλοποίηση των οικονομιών, την απόλυτη φτώχεια των λαών του Τρίτου-κόσμου, που είναι η πηγή της παράνομης μετανάστευσης.  Επιπλέον, η παγκοσμιοποίηση εξασθένισε τη δημοκρατία μέσω αυτού που αποκαλώ «τραπεζοκρατία», η οποία φέρνει ασφυξία στους λαούς, περιθωριοποιεί τα κράτη και μεγιστοποιεί τα κέρδη. Πρόκειται για ένα συνονθύλευμα χωρίς καμία σχέση με τις αρχές  της οικονομική θεωρίας, το οποίο γεννά κραυγαλέες ανισορροπίες, της μορφής της αποταμίευσης ανώτερης της κατανάλωσης και της δαπάνης κατώτερης της παραγωγής  καθώς και συνεχείς κρίσεις. Ο εκφυλισμός της μεγάλης κρίσης του 2007, καθώς και οι εσφαλμένες επιλογές της ΕΕ έφεραν την ευρωπαϊκή κρίση χρέους.  

(=Ainsi, la mondialisation a cédé sa place à la compétitivité[31], hostile et agressive, au détriment de ce qui était le principal objectif de la science économique, le bien-être des hommes. Dans son effort inconsidéré et meurtrier d’abaisser la rémunération au niveau des pays les moins développés de la planète, elle a violemment séparé la rémunération de la productivité. Elle tolère et s’abstient de toute mesure qui irait contre, et elle protège l’incroyable expansion des inégalités dans la répartition des revenus[32] et de la richesse[33]. Elle est indifférente à la généralisation de la spéculation et de la corruption, à la dématérialisation de l’économie, à la disparition du plein emploi, à l’absolue pauvreté des populations du Tiers-monde, source des migrations clandestines. En plus de tout cela, la mondialisation a affaibli la démocratie par le biais de ce que j’appelle la « bancocratie », qui asphyxie les peuples et marginalise les Etats pour maximaliser ses profits[34]. Il s’agit d’un fatras sans aucun rapport avec les idées de la théorie économique, qui génère ainsi des déséquilibres criants, l’épargne étant supérieure à la consommation, la consommation inférieure à la  production, et des crises à répétition. La dégénérescence de la crise de 2007 a conduit à la crise européenne de la dette).

Conclusion générale

Το πολύ αβέβαιο μέλλον της ΕΕ, για το οποίο κυκλοφορούν κατά καιρούς πολλά σενάρια, και τα περισσότερα απαισιόδοξα,  θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την έκβαση και τον τρόπο επίλυσης του χρέους του ευρωπαϊκού Νότου. Πολλές από τις προτάσεις πιθανών εξελίξεων της ΕΕ-ευρωζώνης που, κατά καιρούς,  βλέπουν το φως της δημοσιότητας, εμφανίζουν έλλειμμα δημοκρατίας και προβάλλουν  μελλοντικά σχήματα μιας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων. Αναμφίβολα, η ΕΕ  δεν  εξασφαλίζει πια ισότητα μεταξύ των κρατών-μελών της, αλλά αντιθέτως, πληθώρα   δηλώσεων αξιωματούχων της καθιστά σαφές ότι χρεωμένες οικονομίες δεν διατηρούν την εθνική τους κυριαρχία. Το χρέος, έτσι, επαναφέρει μια μορφή δουλείας, που είχε καταργηθεί στην αρχαία Ελλάδα, από τον Σόλωνα. Μετά την Κύπρο το κλίμα στην ευρωζώνη έχει πολύ επιδεινωθεί, γιατί μεταξύ άλλων φάνηκε η ασύγγνωστη ευκολία με την οποία η ΕΕ μπορεί να καταστρέψει, σε μερικές ώρες,  ένα κράτος-μέλος της.

Η δημιουργία του  κοινού  νομίσματος πραγματοποίησε μια παλιά επιθυμία της Ευρώπης, που άρχισε με τον Aristide Briand[35] και θα είναι πολύ κρίμα αν παύσει να υπάρχει. Ωστόσο,           μετά από τον τρόπο μεταχείρισης του χρεωμένου Νότου, από τον ευρωπαϊκό Βορρά και κυρίως μετά τα συμβάντα στην Κύπρο είναι απαραίτητο να εξεταστεί το κόστος παραμονής στο ευρώ, σε σύγκριση με το κόστος εξόδου. Πληθαίνουν, πράγματι, οι φωνές που υποστηρίζουν ότι ολόκληρος ο ευρωπαϊκός Νότος και, οπωσδήποτε, η Κύπρος θα πρέπει να εξέλθουν της ευρωζώνης, για να σωθούν[36]. Τοσούτο που τα σοβαρά προβλήματα του κοινού νομίσματος ώθησαν στη δημιουργία ενός νέου πολιτικού κόμματος, στη Γερμανία, με πρόγραμμα την έξοδο από το ευρώ.

Βεβαίως, η ζοφερή εικόνα της ευρωζώνης ελπίζεται ότι θα βελτιωθεί, χάρη σ’ένα νέο σχέδιο Μάαστριχτ, που φαίνεται ότι επεξεργάζεται η Γερμανία και που ελπίζεται, χωρίς να είναι διόλου σίγουρο, ότι δεν θα απηχεί κατά πρώτο και κύριο λόγο τα συμφέροντα της Γερμανίας[37], αλλά εξίσου και αυτά του ευρωπαϊκού Νότου.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             

         

---

[1] Chez L’Harmattan, 2002, Parissy

[2] Της απλής απελευθέρωσης των συναλλαγών

[3]Ηλεκτρονική έκδοση στην αγγλική  της Φονικής Κρίσης, Εκδόσεις Ιδρύματος Δελιβάνη και Λιβάνη, Αθήνα2010,http://www.lulu.com/shop/search.ep?keyWords=THE+MURDEROUS+CRISIS+AND+THE+GREEK+TRAGEDY%22&categoryId=100501%20...

[4] P. Krugman (2012), “Europe’s great illusion”, International Herald Tribune, 5.6

[5] «Why Germany can’t save Europe-much less the world” (2011), Time, 3.10

[6] Με βάση αυτές τις τραγικές εξελίξεις γίνεται σαφές ότι οι σχετικοί πανηγυρισμοί εντός και εκτός της Ελλάδας για το ότι η ετήσια μεταβολή του δημόσιου ελλείμματος υπήρξε σημαντική και ίση με  4.7%, είναι χωρίς νόημα

[7] Jack Ewing (2012), “Will ECB help nations as much as it helps banks”? International Herald Tribune, 15.11

[8] Maria Negreponti-Delivanis(2010) Toute la vérité sur la dette et les déficits et comment on peut être sauvé, Fondation Delivanis et Ianos (en grec), “Le marché du travail dans  la tourmente de la mondialisation”, XXIe Congrès Fédérateur du CEDIMES, 1-4 Novembre 2011,

« Le problème de la dette en Europe du Sud », Revue Algérienne des Finances Publiques, No 1, 2011  « La ténacité des mythes grecs-lettre ouverte à Mme Christine Lagarde », Le Monde.fr | 18.06.2012 à 09h04,  « The end of the euro zone : the North against the South of Europe »,The Hellenic News of America, 23.8.2012, Real-World Economics Review Blog, 4. 9.2012, Congoo /European Business, 24.8.2012, Big News Network, 24.8.2012, Romanian Distribution Committee Magazine, 2012, vol. 3, issue 3, pages 05-30 Grèce : « l'erreur du FMI passée sous silence », Le Monde.fr | 12.03.2013 à 11h20

[9] Jacques Ewing (2012), “Berlin clings to austerity despite pleas”, IHT 9.1

[10] Olivier Blanchard, l’une des sommités économiques les plus renommées au monde, admet noir sur blanc, dans un rapport de 43 pages rendu public le 3 janvier dernier, que le FMI s’est trompé sur toute la ligne. Et la faute provient d’une simple erreur de calcul, sur un coefficient bien connu dans la discipline : le multiplicateur. Voir aussi M.Negreponti-Delivanis, “L’erreur du FMI sous silence”, Le Monde.fr 13.03.2013. Επίσης πριν  μερικές εβδομάδες οι  Thomas Herndon, Michael Ash, and Robert Pollin δημοσίευσαν   working paper, το οποίο εγείρει σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με την ορθότητα της ανάλυσης  των Carmen R.  Reinhart and Kenneth S.  Rogoff στο άρθρο τους  “Growth in a Time of Debt”, που δημοσιεύθηκε στο American Economic Review (Papers and Proceedings), Mai 2010, και ακριβώς με την ανάλυσή τους επέτειναν την ύφεση στην Ευρώπη.

[11] Η σχέση τραπεζικού τομέα και ΑΕΠ χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά, ως κριτήριο σταθεροποίησης, στην περίπτωση της Κύπρου

[12] Ήδη, αναγγέλλεται επισήμως πια ότι το «κούρεμα» των ιδιωτικών καταθέσεων θα χρησιμοποιείται στο μέλλον, όπου και όταν χρειάζεται

[13] Η ύφεση που ήδη κτυπά την πόρτα των οικονομιών του ευρωπαϊκού Βορρά εξηγεί την εξασθένιση του ζήλου τους για τη συνέχιση της εξοντωτικής λιτότητας.Voir Foivos Karzis (2013), “Cracks in the once –solid northern bloc as austerity dogma begins to backfire, International Herlad Tribune, 2.5

[14] Όπως, πρόσφατα, υποστήριξε ο πρόεδρος Hollande

[15] Οι τράπεζες ανά την υφήλιο αντιδρούν σθεναρά εναντίον της επιβολής αυστηρών κανόνων λειτουργίας τους:Voir Eric Lipton (2013), “ Banks fight stricter reporting rules”, International Herald Tribune, 2.5

[16]*Καταθέσεις  Ρώσων ολιγαρχών που χρησιμοποίησαν την Κύπρο ως πλυντήριο. Αλλά, οι περισσότερες ρωσικές καταθέσεις «έκαναν φτερά» κυρίως από υποκαταστήματα κυπριακών τραπεζών στο Λονδίνο, που παρέμειναν ανοικτά-ενώ έπρεπε να είναι κλειστά- και είχαν επέτυχαν απεριόριστη ρευστότητα από την ΕΚΤ

* Υπερβολικά μεγάλη σχέση τραπεζικού τομέα προς ΑΕΠ. Αλλά, αυτή ήταν 7 προς 1, έναντι 22 προς 1 του Λουξεμβούργου, 8 προς 1 της Μάλτας κ.ο.κ.

* Η Κύπρος ήταν φορολογικός παράδεισος! Και χώρος ξεπλύματος  βρώμικου χρήματος! Αλλά, τι είναι τα  νησιά Κάιμαν, η Ελβετία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και, βέβαια, πάνω απ’όλα η Γερμανία;

*Με τις δραστηριότητες η Κύπρος έθετε σε κίνδυνο τη σταθερότητα του ευρώ. Να υπενθυμίσω ότι το ΑΕΠ της Κύπρου είναι το 0.2% του ΑΕΠ της ΕΕ

[17] Ποσό, για το οποίο εγγυάται η ΕΕ

[18] Εντελώς πρόσφατα αποκαλύφθηκαν ζημίες ύψους 5.8^Ε δις στην κεντρική τράπεζα της Γερμανίας, τις οποίες η ίδια  απέκρυπτε επιμελώς

[19] Το ποσό των 100.000Ε κάθε άλλο παρά εγγυημένο μπορεί να θεωρηθεί. Όπως δήλωσε o J-M. Baroso, σε περίπτωση ανάγκης θα «κουρευτούν» και μικρότερες καταθέσεις hhtp://www.karfitsa.gr/?p=145399                                                       

[20] Να υπενθυμίσω, ωστόσο, ότι αμέσως, μετά το κούρεμα των καταθέσεων στην Κύπρο έγιναν δηλώσεις του Γερμανού υπουργού Οικονομικών, με τις οποίες προσκαλούσε τις καταθέσεις σε γερμανικές τράπεζες, με τη διαβεβαίωση ότι είναι ασφαλείς

[21] Julia Werdigier and Mark Scott (2013), “Profits show E.U. banks  emerging from slump”, International Herald Tribune, 2.5

[22] Έκθεση αναλυτών της Τράπεζας Barclays εκτιμά ότι , λόγω της κρίσης στο τραπεζικό σύστημα της Κύπρου, οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές τράπεζες θα υποστούν απώλειες της τάξης των 15^Ε δις. ετησίως

[23] I. Warde (2008), “Des fonds souverains au chevet des multinationales-Prédateurs, sauveurs ou dupes ?”MondeDiplomatique, no650, Mai

[24] Maria Negreponti-Delivanis (2002),Mondialisation conspiratrice, op.cit

[25] Η Γερμανία απαίτησε, πρόσφατα, να συμπεριληφθεί ή λιτότητα, ως μόνιμη και υποχρεωτική κατάσταση, στο Σύνταγμα των κρατών-μελών της ΕΕ

[26] Maria Negreponti-Delivanis (2004), L’avenir de l’ euro à la suite de l’enterrement du Pacte de Stabilité, Fondation Delivani et Kornilia Sfakianaki, Thessalonique (en grec)

[27] “Le néolibéralisme et la nature profonde de la crise”, Cahiers du Cedimes , Vol. 4, No 1, Printemps 2010 pp. 9-28

[28] Maria Negreponti-Delivanis (2011), « Les conséquences de la crise de l’endettement du Sud Europeen sur le marche du travail », XXIme Colloque Federateur International de l’Institut CEDIMES. IZMIR-Turquie,1-4 Novembre 2011, pp.37-54

[29] Conformément aux critères de la fonction Cobb-Douglas

[30] OECD

[31] “Modell Deutschland  über alles”, The Economist, 14.04.2012

[32] Selon le FMI, Mars 2008, la chute de la part du travail dans le PNB du G7 s’estime à 5,8% pour la période 1983-2006 ,  selon la Commission Européenne, la chute de la part du salaire dans  le PNB des économies de l’UE, pour la période 1983-2006, fut 8,8%

[33] John Kristensen, Directeur du TJN de