Συνέδριο στο Παρίσι, που αφορούσε και την Ελλάδα, 14.05.2016 Απαντήσεις Μαρίας Νεγρεπόντη-Δελιβάνη

Συνέδριο στο Παρίσι, που αφορούσε και την Ελλάδα, 14.05.2016

Απαντήσεις Μαρίας Νεγρεπόντη-Δελιβάνη

Μέρος 1. Είναι βιώσιμη η στρατηγική της ΕΕ; (ευρώ-ελευθερία συναλλαγών)

Είναι η ερώτηση που τέθηκε σε οικονομολόγους της Ευρώπης, στα πλαίσια πανευρωπαϊκού συνεδρίου της κίνησης "για μια Ευρωπη των λαών και των ελευθεριών", και που πραγματοποιήθηκε στην Mutualité του Παρισιού στις 14.05.2016.

Απάντηση της Μαρίας Νεγρεπόντη -Δελιβάνη στο παραπάνω αυτό ερώτημα, αρχικά, στα γαλλικά ===========================================================

Οι θεμελιωτές της ΕΕ είχαν, πιθανώς, τις καλύτερες προθέσεις και πίστευαν ίσως ότι η ολοκλήρωση του σχεδίου τους ήταν δυνατή. Θα έβλεπαν, συνεπώς, με φρίκη ότι όχι μόνο το αρχικό τους σχέδιο δεν πραγματοποιήθηκε, αλλά και επιπλέον η αποτυχία της ευρωζώνης είναι ανεπανόρθωτη και ιδού γιατί:

1.Πριν από όλα επειδή η κατασκευή ΕΕ=ευρωζώνς δεν έχει γερά θεμέλια

Οι σοβαρές δυσκολίες θα πρέπει να αποδοθούν στη συνύπαρξη, στην ίδια οικονομική ένωση, χωρών με μεγάλες διαρθρωτικές και αναπτυξιακές αποκλίσεις μεταξύ τους. Η σύγκλιση, που οι νεοκλασικοί υποσχέθηκαν ότι θα είχε πραγματοποιηθεί αυτόματα, δεν έγινε ποτέ. H σύγκλιση των κρατών-μελών, που η Συνθήκη του Μάαστριχτ είχε προβλέψει, μεταλλάχτηκε σε επιτάχυνση των ρυθμών ανάπτυξης του ευρωπαϊκού Νότου, σε σύγκριση με τους αντίστοιχους του ευρωπαϊκού Βορρά. Οι διαφορές αυτές των ρυθμών μεγέθυνσης, είχαν ως συνέπεια να διευρύνουν το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου του Νότου, και το εμπορικό πλεόνασμα του Βορρά, κυρίως όμως αυτό της Γερμανίας, που παγιώθηκε και δεν έπαυσε να είναι σημαντικό, ακόμη και μέσα στην κρίση. Θα πρέπει ακόμη να τονιστεί η χρόνια ανισορροπία ανάμεσα αφενός στο χαμηλό επιτόκιο, περίπου ενιαίο για τις χώρες της Ευρωζώνης, καθώς το επίπεδό του οριζόταν από την ΕΚΤ, και αφετέρου στο ρυθμό του πληθωρισμού, που διέφερε σημαντικά από χώρα σε χώρα. Αρκεί να σημειωθεί, σχετικά, ότι το μέσο επίπεδο των τιμών, στην Ελλάδα, με βάση=100 το 1997 ανέβηκε σε 146,4 το 2009, ενώ το αντίστοιχο μέγεθος για τη Γερμανία δεν ήταν παρά 119. Έτσι άρχισε και συνεχίστηκε η απομύζηση της ανταγωνιστικότητας και κάθε αναπτυξιακής προοπτικής των λιγότερο προηγμένων ευρωπαϊκών οικονομιών. Συγκεκριμένα, κάθε αύξηση του γερμανικού εμπορικού πλεονάσματος είχε ως αντίκρισμα τη μείωση της ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού Νότου. Ταυτόχρονα, κυρίως, οι οικονομίες του Νότου, άρχισαν να δημιουργούν ελλείμματα στον προϋπολογισμό τους, που υπερέβαιναν τα επιτρεπόμενα από το Σύμφωνο Σταθερότητας, αλλά το πολύ χαμηλό επιτόκιο με το οποίο μπορούσαν να δανείζονται από την ΕΚΤ συσκότιζε, για καιρό, την επικινδυνότητα της κατάστασης. Oι ελλειμματικές οικονομίες, όπως κατεξοχήν η Ελλάδα, ουδόλως πιεζόταν για να περιορίσουν το έλλειμμα. Εξυπακούεται, βέβαια, ότι αυτή η υπερχρέωση οικονομιών λιγότερο ανεπτυγμένων, των οποίων η ανταγωνιστικότητα υποχωρούσε συνεχώς, ήταν πολύ ευνοϊκή για τις προηγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες. Οι τελευταίες αυτές αύξαναν τις εξαγωγές τους, δεδομένου ότι οι λιγότερο προηγμένες οικονομίες της ΕΕ, δεν είχαν πια τη δυνατότητα περιορισμού των εμπορικών τους ελλειμμάτων μέσω της υποτίμησης της εξωτερικής αξίας του νομίσματός τους. Είναι, τουλάχιστον, παράδοξο ότι λησμονήθηκε, ειδικά στους κόλπους της ΕΕ, ότι δεν είναι μόνο τα εμπορικά ελλείμματα που δημιουργούν ανισορροπίες, αλλά το ίδιο ισχύει και για τα εμπορικά πλεονάσματα.

Στη συνέχεια, αυτό που προκάλεσε σκληρό πλήγμα στις πιο ευάλωτες ευρωπαϊκές οικονομίες ήταν η πρόωρη και χωρίς προηγούμενη επαρκή μελέτη δημιουργία ενός εκ γενετής άρρωστου νομίσματος, ανίκανου να επιβιώσει χωρίς την πατερίτσα του, δηλαδή τη Συνθήκη Σταθερότητας; Το ευρώ επιβλήθηκε από τη Γερμανία ως αντάλλαγμα για την εγκατάλειψη του ισχυρού και σταθερού εθνικού της νομίσματος, του μάρκου. Μόνο πρόσφατα έγινε ευρύτερα γνωστό από σχετική αποκάλυψη του περιοδικού Spiegel, ότι η Γερμανία "κατασκεύασε το ευρώ στα μέτρα της" και έτσι μπόρεσε να επιβάλλει τα συμφέροντά της σε βάρος του ευρωπαϊκού Νότου. Στη βάση αυτής της Συνθήκης Σταθερότητας, μόνο η νομισματική σταθερότητα εκλαμβάνεται ως επαρκής και σε θέση να εξασφαλίσει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης στο σύνολο των κρατών-μελών της Ένωσης. Ωστόσο, η πραγματικότητα αποδείχθηκε εντελώς διαφορετική: οι ευρωπαϊκές οικονομίες υποχρεούνται να λειτουργούν σε περιβάλλον μόνιμα αντιπληθωριστικό και στην τυραννία πολιτικής λιτότητας, χωρίς ημερομηνία λήξης. Ένα υψηλό ποσοστό ανεργίας, εξάλλου, εγκαταστάθηκε μόνιμα στους κόλπους της ΕΕ, της οποίας η αναιμική ανάπτυξη δεν κατορθώνει να εξαφανίσει.

2. Δεύτερον, επειδή η ΕΕ επέλεξε μακροοικονομικές πολιτικές εντελώς εσφαλμένες, ανάμεσα στις οποίες:

α) Η αυστηρή λιτότητα, που αποτελεί έμμονη ιδέα των Γερμανών, από μέτρο βραχυχρόνιο και μεσοπρόθεσμο υιοθετήθηκε από την ΕΕ ως η μόνιμη και χωρίς ημερομηνία λήξεως μακροοικονομική πολιτική της. Αλλά, η λιτότητα, όπως αποδεικνύεται περίτρανα, συνεπάγεται συνεχή αύξηση του χρέους, παρότι αποβλέπει στη μείωσή του. Και τούτο, διότι ο περιορισμός των δαπανών σε περίοδο ύφεσης χειροτερεύει την κατάσταση. Οι καταστρεπτικές συνέπειες αυτής της λιτότητας, στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα των κρατών-μελών είναι, πια εμφανείς και ανεξέλεγκτες. Πράγματι, η άγρια πολιτική λιτότητας καταλήγει, αναπότρεπτα, σε βαθιά ύφεση και σε καταποντισμό των κρατικών εσόδων.

β) Η χωρίς όρια διάνοιξη οικονομιών στο εξωτερικό εμπόριο, και πριν ακόμη ολοκληρωθεί η ανάπτυξή τους (όπως την προσδιορίζει ο N. Kaldor), επιδιώκοντας την επίτευξη ικανοποιητικού βαθμού ανταγωνιστικότητας, ενέχει τον κίνδυνο αποπροσανατολισμού της παραγωγής, καθώς και την καταστροφή των παραδοσιακών τους καλλιεργειών, όπως η τρέχουσα κρίση το απέδειξε. Πρόκειται, ακριβώς, για την περίπτωση της Ελλάδας, της οποίας ο δείκτης εξάρτησης από της εισαγωγές ανέρχεται συνεχώς. Αυτή η πλευρά ανισορροπίας, που αναφέρεται στις εμπορικές συναλλαγές, παρότι εξαιρετικά σοβαρή, ουδόλως λήφθηκε υπόψη από την ΕΕ.

γ) Η διαδικασία μείωσης του φορολογικού βάρους, που αύξησε τις ανισότητες κατανομής και που οφείλεται κυρίως στη Συνθήκη Σταθερότητας. Άραγε χρειάζεται να προστεθεί ότι ο περιορισμός των φόρων εισήχθη αρχικά στην ΕΕ από τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Bush, και είναι μια από τις πολυάριθμες απαιτήσεις των νεοφιλελεύθερων; Αποσκοπεί στην ελαχιστοποίηση της κρατικής παρέμβασης και κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους. Έτσι η Goldman Sachs, που ανήγγειλε το 2009 κέρδη της τάξης των 13,4 εκατομμυρίων $ πλήρωσε ως φόρους μόνο 10%!

δ) Τέλος, η δραστική προσπάθεια σωτηρίας των Τραπεζών, που στοίχισε και εξακολουθεί να στοιχίζει εκατομμύρια στους φορολογούμενους. Η στήριξη αυτή ή και η διάσωση που, σε πολλές οικονομίες χρειάστηκε τεράστια ποσά, έχει προκαλέσει την οργή των φορολογουμένων, και δικαίως, διότι ενώ οι μισθοί μειώνονται με αποτέλεσμα την επικίνδυνη πτώση του μεριδίου της εργασίας στο ΑΕΠ, οι τραπεζίτες, που είναι σε αποφασιστικό βαθμό υπεύθυνοι για την πρόκληση της κρίσης του 2007 επιβραβεύονται με παχυλά κέρδη.

3. Και τέλος, η σημαντικότερη συνέπεια που συνοψίζει τους λόγους για τους οποίους η στρατηγική της ΕΕ δεν είναι βιώσιμη, είναι το γεγονός ότι η ΕΕ-ευρωζώνη περνά την επιδίωξη αύξησης της ανταγωνιστικότητας, πριν από την επιδίωξη της ευημερίας των πολιτών

Ανταγωνιστικότητα για ποιους ακριβώς, δεδομένου ότι το μέσο επίτευξής της είναι η ελαχιστοποίηση του επιπέδου μισθού. Δηλαδή, η εξαθλίωση του 85% του συνολικού ενεργού πληθυσμού των προηγμένων οικονομιών. Εξάλλου, στο όνομα της ανταγωνιστικότητας θυσιάζονται στους κόλπους της ΕΕ το κράτος Πρόνοιας και η αλληλεγγύη και συνοχή.

Αναγκάζομαι, λοιπόν, να συμφωνήσω με τη σχετική ρήση του James Galbraith ότι : « Όλη η σύλληψη της ΕΕ κατασκευάστηκε γύρω από τις οικονομικές νεοκλασικές ανοησίες"

Μέρος 3. Πως θα ξαναγεννηθεί η ελληνική οικονομία

Απάντηση της Μαρίας Νεγρεπόντη -Δελιβάνη στο παραπάνω αυτό ερώτημα, αρχικά, στα γαλλικά

=================================================

Αν, η δημιουργία του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος αναγνωρίζεται γενικώς πια, ως λάθος, για ολόκληρη την Ευρώπη, οι συνέπειες αυτού του λάθους για την Ελλάδα είναι βαρύτατες. Δεν αποτελεί υπερβολή η διαπίστωση ότι "για να σωθεί το ευρώ καταστράφηκε η Ελλάδα" όπως το ίδιο και η διαβεβαίωση ότι η μοναδική ελπίδα σωτηρίας βρίσκεται στην έξοδό μας από την Ευρωζώνη και στην επιστροφή στο εθνικό μας νόμισμα. Ο κυριότερος λόγος για αυτή τη μετάβαση δεν είναι κυρίως, προς το παρόν τουλάχιστον, η επιδίωξη μιας αυξημένης ανταγωνιστικότητας, μέσω της υποτίμησης της εξωτερικής αξίας της νέας δραχμής, δεδομένου ότι η λεηλατημένη ελληνική οικονομία έχει μικρές εξαγωγικές δυνατότητες. Αντιθέτως, αυτό που πρωταρχικά θα επιδιωχθεί, από τη μετάβαση στο εθνικό μας νόμισμα, είναι η επίτευξη ταχύρρυθμης ανάπτυξης, και μόνον αργότερα, χάρη σε αυτήν, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Η αύξηση του ΑΕΠ, με ρυθμό ταχύτερο του αντίστοιχου του χρέους, είναι η μόνη που θα επιτρέψει, σε βάθος χρόνου, την αποπληρωμή του, μέσω ανερχόμενου εισοδήματος και όχι μέσω γενοκτονίας, όπως συμβαίνει δυστυχώς τα επτά περίπου τελευταία χρόνια, με τα Μνημόνια και τις παράλογες απαιτήσεις της Τρόικας. Η ανάπτυξη, ωστόσο, είναι αδύνατη, αν η Ελλάδα παραμείνει στο περιβάλλον αυτής της στραγγαλιστικής λιτότητας, σε συνδυασμό με το κοινό νόμισμα, που της παρέχεται από την ΕΚΤ, ως δανειζόμενο με το σταγονόμετρο, ή και που η παροχή του διακόπτεται κατά καιρούς, οδηγώντας την οικονομία σε ασφυξία. Αυτό συμβαίνει τους τελευταίους μήνες, στην Ελλάδα. Ο κυρίαρχος ρόλος του χρήματος, που αγνοείται από τους νεοκλασικούς/φιλελεύθερους, εφόσον το εκλαμβάνουν ως ουδέτερο, είναι ακριβώς η δυνατότητά του να επηρεάζει την οικονομία με τη δημιουργία, κατά περίπτωση, πληθωρισμού ή αντιπληθωρισμού. Κάθε μορφή ή βαθμός οικονομικού προγραμματισμού, για να επιτύχει συνθήκες ισορροπίας οφείλει να εξασφαλίσει κατευθυντήριο ρόλο στο χρήμα, καθώς και στη νομισματική πολιτική. Η αναπτυξιακή προσπάθεια, εξάλλου, απαιτεί κατάλληλη νομισματική πολιτική, για την αντιμετώπιση των ιδιαιτεροτήτων και του σταδίου ανάπτυξης της κάθε οικονομίας. Χρειάζεται, ακόμη, επαρκή ρευστότητα, και κάποιο ποσοστό ελεγχόμενου πληθωρισμού, μέχρι το σημείο που η επιπλέον προσθήκη ποσότητας χρήματος να μην επηρεάζει το επίπεδο των τιμών, διότι εξαντλείται στη σταδιακή απορρόφηση της ανεργίας. Η σπουδαιότητα του χρήματος έγκειται στο γεγονός ότι από την ποσότητά του εξαρτάται η ένταση της οικονομικής δραστηριότητας, ο ρυθμός ανάπτυξης και ο όγκος της απασχόλησης. Είναι, συνεπώς, σαφές ότι η ισχύς ανήκει σε αυτούς που δημιουργούν το χρήμα και σε αυτούς που το ελέγχουν. Το χρήμα είναι δύναμις, την οποίαν στερήθηκαν οι χώρες της Ευρωζώνης. Από την δύναμη αυτήν, ακριβώς, έχει επείγουσα ανάγκη η ελληνική οικονομία, για να χαράξει την μακροοικονομική πολιτική που θα γιατρέψει τις πληγές της. Η ελληνική οικονομία έχει καταρρεύσει, κάτω από τα απάνθρωπα και λανθασμένα μέτρα της Τρόικας και απαιτείται επειγόντως εθνικό νόμισμα και πρόγραμμα ανασυγκρότησης και ανάπτυξης. Βεβαίως, το εγχείρημα θα έχει δυσχέρειες και κινδύνους, ιδίως και διότι δεν υπάρχει προηγούμενο χώρας -μέλους της Ευρωζώνης, που να την εγκατέλειψε. Αλλά, όμως, η συνέχιση της ισοπέδωσης της Ελλάδας, κάτω από την αδιέξοδη αυτή κατάσταση δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να συνεχιστεί. Για αυτό η επάνοδος στο εθνικό νόμισμα φαίνεται να είναι νομοτελειακή. Αυτή θα επιχειρηθεί, είτε από κοινού με τις υπόλοιπες οικονομίες-μέλη της Ευρωζώνης, που φυσικά θα ήταν το ιδεώδες για την Ελλάδα, είτε και μόνη της, με μεγαλύτερες φυσικά και συχνά απρόβλεπτες δυσκολίες. Εξυπακούεται, ωστόσο, ότι όσο περνά ο καιρός και βαθαίνει η κρίση, και όσο προχωρεί αλύπητα το ξεπούλημα ολόκληρης της Ελλάδας, τόσο η ανάκαμψη γίνεται δυσκολότερη. Να προσθέσω και την πεποίθησή μου- που την συμμερίζονται και άλλοι οικονομολόγοι- ότι αν είχαμε γυρίσει στο εθνικό μας νόμισμα από το 2010, η Ελλάδα τώρα θα ήταν σε φάση ταχείας ανάπτυξης.

Πολύ συνοπτικά, θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω διαδοχικά στάδια και βηματισμό, για τη μετάβαση στο εθνικό μας νόμισμα. Βεβαίως, πρόκειται προς το παρόν, για ασκήσεις επί χάρτου, αφού οι λεπτομέρειες αυτής της μετάβασης, θα εξαρτηθούν σε αποφασιστικό βαθμό, από τις γενικότερες και ειδικότερες συνθήκες, που θα ισχύουν τότε.

Νομίζω ότι το πρώτο βήμα θα πρέπει να είναι η στάση εξωτερικών πληρωμών, που έπρεπε να γίνει από το 2010 και που ουσιαστικά υποβόσκει κάθε φορά, που η Ελλάδα αναγκάζεται να δανείζεται με ανταλλάγματα υπέρογκα και απάνθρωπα, για να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της. Θα ήταν ευχής έργο, αν η Ελλάδα μπορούσε να εξασφαλίσει εντός ή και εκτός Ευρώπης αναπτυξιακό δάνειο, για να περιοριστούν οι θυσίες του λαού της. Η Ελλάδα, εξάλλου, θα είναι υποχρεωμένη να καταγγείλει σωρεία απεχθών, αντισυνταγματικών και όρων που αντιτίθενται στα ανθρώπινα δικαιώματα, παρότι φέρουν την υπογραφή Ελλήνων πολιτικών, να δηλώσει ότι το χρέος θα πληρωθεί σε δραχμές, και φυσικά να παραστεί σε Διεθνή Δικαστήρια, όπου θα την οδηγήσουν σίγουρα, οι δανειστές της, για την μη τήρηση ανειλημμένων υποχρεώσεων. Καθώς οι αποφάσεις των Διεθνών Δικαστηρίων χρειάζονται γύρω στα δέκα χρόνια για να τελεσιδικήσουν, υπάρχει βάσιμη ελπίδα ότι στο μεταξύ η Ελλάδα θα έχει σταθεί στα πόδια της, και θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσει το μη απεχθές τμήμα του χρέους της. Εξυπακούεται ότι ταυτόχρονα με τη μετάβαση στη νέα δραχμή θα πρέπει να επιβληθούν περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων (κάτι που θα έπρεπε να είχε γίνει εδώ και καιρό, για να σταματήσει η αιμορραγία καταθέσεων), αλλά και επιβολή περιορισμών στην εισαγωγή, ώστε να εξασφαλίζονται κυρίως εκείνα τα αγαθά και εκείνες οι υπηρεσίες που θα θεωρηθούν απαραίτητες για την επιβίωση και την ασφάλεια του λαού. Δεδομένου ότι η ζήτηση έχει υπερβολικά περιοριστεί, στην Ελλάδα, τα επτά περίπου, τελευταία χρόνια, εξαιτίας της δραματικής πτώσης των εισοδημάτων, και δεδομένου ότι ο βασικός μοχλός ανάπτυξης ήταν ανέκαθεν η ζήτηση, θα πρέπει να εφαρμοστούν, άμεσα, μέτρα ενίσχυσής της. Ενισχύοντας τα εισοδήματα χαμηλόμισθων, συνταξιούχων, αλλά και ανέργων, θα επιδιωχθεί η υλοποίηση της Κεϋνεσιανής υπόθεσης, με βάση την οποίαν οι διαδοχικές αυξήσεις ζήτησης επιτυγχάνουν ολοένα υψηλότερα σημεία ισορροπίας, με την προσφορά να ακολουθεί. Προτεραιότητα και κίνητρα θα δοθούν στην πρωτογενή παραγωγή, η οποία υπόσχεται γρήγορα αποτελέσματα, ώστε να καλυφθούν οι βασικές διατροφικές ανάγκες του πληθυσμού και να αυξηθεί ο βαθμός αυτάρκειας. Το αναπτυξιακό πρόγραμμα της Ελλάδας θα περιλαμβάνει κατάλογο ιεραρχημένων επενδύσεων και θα προβλέπει πρόσκληση για την επαναφορά από το εξωτερικό των καταθέσεων των Ελλήνων, καθώς και θέσπιση κινήτρων για να τις επενδύσουν στην Ελλάδα. Θα αποδειχθεί, έτσι, εντελώς χωρίς βάση, το κυριότερο επιχείρημα όσων εναντιώνονται στην επάνοδο στο εθνικό νόμισμα, που είναι ο "πλουτισμός αυτών που έχουν χρήματα εκτός Ελλάδας". Αντιθέτως, με τον όρο ότι αυτά τα χρήματα θα κατευθυνθούν προς επενδύσεις παραγωγικές, μεταξύ αυτών που προβλέπονται στο αναπτυξιακό πρόγραμμα, η επάνοδός τους όχι μόνον δεν θα είναι βλαβερή για την Ελλάδα, αλλά αντιθέτως εξαιρετικά θετική. Αναμφίβολα, η Ελλάδα, θα αντιμετωπίσει πολλές δυσχέρειες, αλλά όμως δεν υπάρχει άλλη διέξοδος. Θα χρειαστεί ομοψυχία, άρνηση σύμπραξης με δυνάμεις που εξυφαίνουν την αποσταθεροποίηση της χώρας για ίδιον όφελος, ή κυνηγώντας εξουσία/καρέκλα. Ακόμη, θα πρέπει να γίνει γενική πρόσκληση για συνεργασία όλων των υγιών δυνάμεων του τόπου, με τοποθέτηση σε καίριες θέσεις, όσων έχουν αυξημένα προσόντα και γνώσεις, για κάθε συγκεκριμένο τομέα. Δεν θα αναφερθώ, εδώ, στις τεχνικές και, άλλωστε περίπλοκες λεπτομέρειες της μετάβασης στο εθνικό νόμισμα. Εκτός του ότι, αυτές, θα πρέπει αναγκαστικά να καθοριστούν, με βάση τις συνθήκες, που θα επικρατούν εκείνη την περίοδο, αναφέρομαι σε άρθρα και μελέτες του συναδέλφου Gérard Lafay, που δίνουν συγκεκριμένες λύσεις σε πολλά από τα προβλεπόμενα σχετικά προβλήματα, και που ασφαλώς θα χρειαστούν στην Ελλάδα.